2 – 21 – رهیافت‌های نظری49
2 – 21 – 1 – ضربه فرهنگی تریاندیس 49
2 – 21 – 2 – ریشه فرهنگی تضادهای گروهی بیلز50
2 – 21 – 3 – وجدان جمعی دورکیم51
2 – 21 – 4 – کنش اجتماعی پارسونز 54
2 – 21 – 5 – ساختار اجتماعی پیتر بلاو56
2 – 21 – 6 – کنش متقابل هومنز60
2 – 21 – 7 – عاملیت و فرهنگ مارگارت آرچر61
2 – 21 – 8 – رابرت عذرا پارک62
2 – 21 – 9 – دیدگاه فیشر63
2 – 22 – چهارچوب نظری تحقیق64
2 – 25 – پیشینه تحقیق68
2 – 25 – 1 – پیشینه داخلی تحقیق68
2 – 25 – 2 – پیشینه خارجی تحقیق70
2 – 26 – خلاصه و نتیجه‌گیری72
فصل سوم: مواد و روش‌ها
3-1- مقدمه 74
3-2- روش تحقیق74
3 – 3 – جامعه آماری75
3 – 4 – حجم نمونه75
3 – 5 – شیوه نمونه‌گیری76
3 – 6 – ابزار گردآوری دادهها76
3 – 7 – پایایی و اعتبار77
3 – 8 – تکنیکهای تجزیه و تحلیل دادهها78
فصل چهارم: نتایج تحقیق
4-1- مقدمه80
4-2- یافته‌های توصیفی تحقیق81
4-3- ابعاد مشکلات فرهنگی89
4 – 4 یافته‌های استنباطی129
فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری
5 – 1 – مقدمه138
5 – 2 – یافته های تحقیق139
5 – 3 – پیشنهادات کاربردی 141
5-4- پیشنهاد برای تحقیقات آتی……………………………………………………………………………………………..142
منابع و مآخذ143
ضمائم148
فهرست جداول
جدول(3-1) اجزای تشکیل دهنده فرمول کوکران75
جدول(3-2) تناسب حجم نمونه با حجم جامعه آماری76
جدول(3-3) سطح سنجش متغیرهای تحقیق77
جدول(4-1) توزیع فراوانی پاسخگویان برحسب وضعیت تأهل81
جدول(4-2) توزیع فراوانی پاسخگویان برحسب رشته تحصیلی82
جدول(4-3) توزیع فراوانی پاسخگویان برحسب مقطع تحصیلی83
جدول(4-4) توزیع فراوانی پاسخگویان برحسب ترم84
جدول(4-5) توزیع فراوانی پاسخگویان برحسب تعداد اعضای خانواده85
جدول (4-6) توزیع فراوانی پاسخگویان برحسب تعداد ترم‌های حضور در خوابگاه از ابتدای دوران دانشجویی86
جدول(4-7) توزیع فراوانی پاسخگویان برحسب نوع منزل مسکونی87
جدول(4-8) توزیع فراوانی پاسخگویان برحسب وضعیت اشتغال88
جدول(4-9) توزیع فراوانی پاسخگویان برحسب میزان مطلوبیت تراکم جمعیت در اتاقها89
جدول(4-10) توزیع فراوانی پاسخگویان برحسب میزان مطلوبیت سالن مطالعه90
جدول(4-11) توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب میزان دسترسی به کامپیوتر91
جدول(4-12) توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب میزان دسترسی به اینترنت……….92
جدول(4-13) توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب میزان دسترسی آسان به مراکز رفاهی و خدماتی بیرون از خوابگاه مغازه، کافی‌نت و…93
جدول(4-14) توزیع فراوانی پاسخگویان برحسب مطلوبیت مدیریت خوابگاه شیوه برخورد،حل مشکلات و…94
جدول(4-15) توزیع فراوانی پاسخگویان برحسب میزان امکانات تفریحی و رفاهی فضای سبز، سالن سمعی بصری و…95
جدول(4 – 16) توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب میزان ناامیدی نسبت به آینده بازار شغل،ازوداج مناسب و… 96
جدول(4-17) توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب میزان احساس کسالت و خستگی مداوم97
جدول(4-18) توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب میزان تاثیرپذیری از دیگران98
جدول(4-19) توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب میزان انزوا و کناره‌گیری از دیگران99
جدول(4-20) توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب میزان فکر کردن به مرگ و خودکشی100
جدول(4-21) توزیع فراوانی پاسخگویان برحسب میزان ابتلاشدن به بیماری به دلیل عدمرعایت بهداشت ونظافت توسط دیگران101
جدول(4-22) توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب میزان کمرویی در برقراری روابط اجتماعی با هم اتاقی‌ها102
جدول(4-23) توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب میزان مصرف سیگار به طور مداوم103
جدول(4- 24) توزیع فراوانی پاسخگویان برحسب میزان استفاده تفننی ازموادمخدرجدیدوصنعتی شامل قرص روانگردان، شیشه و… 104
جدول(4-25) توزیع فراوانی پاسخگویان برحسب میزان استفاده از قرصهای ریتالین یا قرصهای مشابه دیگر هنگام امتحانات105
جدول(4-26) توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب میزان مصرف سیگار بصورت تفننی ویا درجمع دوستان106
جدول(4-27) توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب میزان تماس تلفنی با جنس مخالف107
جدول(4-28) توزیع فراوانی پاسخگویان برحسب میزان مشاهده رفتارهای جنسی انحرافی در محیط خوابگاه108
جدول(4-29) توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب میزان اختلاف بین شرایط خانواده و خوابگاه109
جدول(4-30) توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب میزان وابستگی بیش از حد به خانواده110
جدول(4-31) توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب میزان فشار روانی دوری از خانواده111
جدول(4-32) توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب میزان نگرانی ازبی‌توجهی به اعمال و اعتقادات دینی‌ام بدلیل تضاد با فرهنگ‌های دیگر112
جدول(4-33) توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب میزان ناآشنایی با ویژگیهای فرهنگی اجتماعی ساکنان شهر یزد113
جدول(4-34) توزیع فراوانی پاسخگویان برحسب میزان داشتن مشکل دربرقراری رابطه تکلمی مناسب با هم اتاقی‌ها114
جدول (4-35) توزیع فراوانی پاسخگویان برحسب میزان داشتن مشکل برقراری رابطه تکلمی مناسب با شهروندان یزدی جهت خرید و… 115
جدول(4-36) توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب میزان درگیریهای لفظی با دانشجویان قومیت‌های دیگر116
جدول( 4-37) توزیع فراوانی پاسخگویان برحسب نزاع و درگیری با فرق و مذاهب دیگر اختلاف شیعه وسنی 117
جدول(4-38) توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب میزان نفوذ عرفانهای کاذب در محیط خوابگاه118
جدول(4-39) توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب میزان رشد تبلیغات سوء در مورد واجبات دینی نماز، روزه و…119
جدول(4-40) توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب میزان ایجاد مزاحمت ناشی ازبرگزاری آداب ورسوم محلی توسط دیگر دانشجویان120
جدول(4-41) توزیع فراوانی پاسخگویان برحسب میزان اختلال در تنظیم ساعت خواب و برنامه‌های شخصی بدلیل مزاحمت هم‌ا‌‌تاقیها121
جدول(4-42) توزیع فراوانی پاسخگویان برحسب میزان مزاحمتهای ناشی ازگوشدادن به ضبط و مواردی ازاین قیبل توسط دانشجویان دیگر122
جدول(4-43) توزیع فراوانی پاسخگویان برحسب میزان نگرانی از افزایش رد و بدل شدن فیلم‌های مبتذل در خوابگاه.123
جدول(4-44) توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب میزان نگرانی از رشد مدها و الگوهای فرهنگ غربی در خوابگاه124
جدول(4-45) توزیع فراوانی پاسخگویان برحسب میزان نگرانی ازگسترش بی بندوباری در خوابگاه از طریق بلوتوث125
جدول(4-46) توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب میزان احتمال سرقت از پول و وسایل شخصی‌ام126
جدول(4-47) توزیع فراوانی پاسخگویان برحسب میزان نگرانی از مزاحمت وتعرض دانشجویان دیگر مانند درگیری و نزاع و…127
جدول(4-48) به طور کلی در محیط خوابگاه چقدر احساس امنیت می‌کنید؟128
جدول(4-49)خروجی آزمون تی تک‌نمونه‌ای برای سنجش میزان مشکلات فرهنگی دانشجویان129
جدول(4-50) خروجی آزمون تحلیل واریانس برای آزمون تفاوت میزان مشکلات فرهنگی دانشجویان برحسب رشته تحصیلی130
جدول(4-51) خروجی ضریب همبستگی اسپیرمن برای آزمون رابطه میزان تحصیلات پدر و مشکلات فرهنگی130
جدول(4-52) خروجی ضریب همبستگی اسپیرمن برای آزمون رابطه میزان تحصیلات مادرو مشکلات فرهنگی131
جدول(4-53) خروجی ضریب همبستگی پیرسون برای آزمون رابطه تعداد ترم‌های حضور درخوابگاه و میزان مشکلات فرهنگی دانشجویان131
جدول(4-54) خروجی آزمون تیبرایمقایسهمیانگینمیزانمشکلات فرهنگیدانشجویان مقطع کارشناسی بادانشجویان کارشناسی ارشدودکتری 132
جدول(4-55) خروجی آزمون تی برای مقایسه میانگین میزان مشکلات فرهنگی دانشجویان مجردو متأهل133
جدول(4-56)خروجی ضریب همبستگی پیرسون برای آزمون رابطه پایگاه اقتصادی اجتماعی خانواده و میزان مشکلات فرهنگی دانشجویان134
جدول(4-57) خروجی ضریب همبستگی پیرسون برای آزمون رابطه میزان دینداری و میزان مشکلات فرهنگی دانشجویان135
جدول(4-58) خروجی ضریب همبستگی پیرسون برای آزمون رابطه میزان کنترل اجتماعی و میزان مشکلات فرهنگی دانشجویان136
جدول(4-59)خروجی ضریب همبستگی پیرسون برای آزمون رابطه میزان سرمایه اجتماعی ومیزان مشکلات فرهنگی دانشجویان136
فهرست نمودارها
شکل(4-1) توزیع فراوانی پاسخگویان برحسب وضعیت تأهل81
شکل(4-2) توزیع فراوانی پاسخگویان برحسب رشته تحصیلی82
شکل(4-3) توزیع فراوانی پاسخگویان برحسب مقطع تحصیلی83
شکل(4-4) توزیع فراوانی پاسخگویان برحسب ترم84
شکل(4-5) توزیع فراوانی پاسخگویان برحسب تعداد اعضای خانواده85
شکل(4-6) توزیع فراوانی پاسخگویان برحسب تعداد ترم‌های حضور در خوابگاه از ابتدای دوران دانشجویی86
شکل(4-7) توزیع فراوانی پاسخگویان برحسب نوع منزل مسکونی87
شکل(4-8) توزیع فراوانی پاسخگویان برحسب وضعیت اشتغال88
شکل(4-9) توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب میزان دسترسی به اینترنت89
شکل(4-10) توزیع فراوانی پاسخگویان برحسب میزان مطلوبیت تراکم جمعیت در اتاقها90
شکل(4-11) توزیع فراوانی پاسخگویان برحسب میزان مطلوبیت سالن مطالعه91
شکل(4-12) توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب میزان دسترسی به کامپیوتر92
شکل(4-13) توزیع فراوانی پاسخگویان برحسب میزان دسترسیآسان به مراکزرفاهیوخدماتی بیرون ازخوابگاه مغازه،کافی‌نت و..93
شکل(4-14) توزیع فراوانی پاسخگویان برحسب مطلوبیت مدیریت خوابگاه شیوه برخورد،حل مشکلات و…94
شکل(4-15) توزیع فراوانی پاسخگویان برحسب میزان امکانات تفریحی ورفاهی فضای سبز،سالن سمعی بصری و…95
شکل(4 – 16) توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب میزان ناامیدی نسبت به آینده بازار شغل، ازوداج مناسب و…96
شکل(4-17) توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب میزان احساس کسالت و خستگی مداوم97
شکل(4-18) توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب میزان تاثیرپذیری از دیگران98
شکل(4-19) توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب میزان انزوا و کناره‌گیری از دیگران99
شکل(4-20) توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب میزان فکر کردن به مرگ و خودکشی100
شکل(4-21)توزیع فراوانی پاسخگویان برحسب میزان ابتلا شدن به بیماری به دلیل عدم رعایت بهداشت و نظافت توسط دیگران101
شکل(4-22) توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب میزان کمرویی در برقراری روابط اجتماعی با هم اتاقی‌ها102
شکل(4-23) توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب میزان مصرف سیگار به طور مداوم103
شکل(4- 24)توزیع فراوانیپاسخگویان برحسب میزان استفاده تفننی ازموادمخدرجدیدوصنعتیشاملقرصروانگردان، شیشه و… 104
شکل(4-25) توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب میزان استفاده از قرصهای ریتالین یا قرصهای مشابه دیگر هنگام امتحانات105
شکل(4-26) توزیع فراوانی پاسخگویان برحسب میزان مصرف سیگار بصورت تفننی و یا در جمع دوستان106
شکل(4-27) توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب میزان تماس تلفنی با جنس مخالف107
شکل(4-28)توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب میزان مشاهده رفتارهای جنسی انحرافی در محیط خوابگاه108
شکل(4-29) توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب میزان اختلاف بین شرایط خانواده و خوابگاه109
شکل(4-30) توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب میزان وابستگی بیش از حد به خانواده110
شکل(4-31) توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب میزان فشار روانی دوری از خانواده111
شکل(4-32) توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب میزان نگرانی از بی توجهی به اعمال و اعتقادات دینی‌ام بدلیل تضاد با فرهنگ‌های دیگر112
شکل(4-33) توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب میزان ناآشنایی با ویژگیهای فرهنگی اجتماعی ساکنان شهر یزد113
شکل(4-34) توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب میزان داشتن مشکل در برقراری رابطه تکلمی مناسب با هم اتاقی‌ها114
شکل(4-35) توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب میزان داشتن مشکل برقراری رابطه تکلمی مناسب با شهروندان یزدی جهت خریدو … 115
شکل(4-36) توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب میزان درگیریهای لفظی با دانشجویان قومیت‌های دیگر116
شکل(4-37) توزیع فراوانی پاسخگویان برحسب نزاع و درگیری با فرق و مذاهب دیگر اختلاف شیعه و سنی 117
شکل(4-38) توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب میزان نفوذ عرفانهای کاذب در محیط خوابگاه118
شکل(4-39) توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب میزان رشد تبلیغات سوء در مورد واجبات دینی نماز، روزه و… 119
شکل(4-40) توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب میزان ایجاد مزاحمت ناشی از برگزاری آداب ورسوم محلی توسط دیگر دانشجویان120
شکل(4-41) توزیع فراوانی پاسخگویان برحسب میزان اختلال در تنظیم ساعت خواب و برنامه‌های شخصی بدلیل مزاحمت هم‌ا‌‌تاقیها121
شکل(4-42) توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب میزان مزاحمتهای ناشی از گوش دادن به ضبط و مواردی از این قیبل توسط دانشجویان دیگر122
شکل(4-43) توزیع فراوانی پاسخگویان برحسب میزان نگرانی از افزایش رد و بدل شدن فیلم‌های مبتذل در خوابگاه123
شکل(4-44) توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب میزان نگرانی از رشد مدها و الگوهای فرهنگ غربی در خوابگاه124
شکل(4-45) توزیع فراوانی پاسخگویان برحسب میزان نگرانی ازگسترش بی بندوباری در خوابگاه از طریق بلوتوث125
شکل(4-46) توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب میزان احتمال سرقت از پول و وسایل شخصی‌ام126
شکل(4-47) توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب میزان نگرانی از مزاحمت و تعرض دانشجویان دیگ مانند درگیری و نزاع و..127
شکل(4-48) به طور کلی در محیط خوابگاه چقدر احساس امنیت می‌کنید؟128
شکل(4-49) مقایسه میانگین میزان مشکلات فرهنگی دانشجویان مقطع کارشناسی با دانشجویان کارشناسی ارشدودکتری133
شکل(4-50) مقایسه میانگین میزان مشکلات فرهنگی دانشجویان مجرد و متأهل134
شکل(4-51) رابطه میزان دینداری و میزان مشکلات فرهنگی135
شکل(4-52) رابطه میزان سرمایه اجتماعی و میزان مشکلات فرهنگی137
چکیده
هدف این پژوهش، بررسی مشکلات فرهنگی زندگی خوابگاهی دانشجویان پسر خوابگاه‌های دانشگاه یزد در سال تحصیلی 90-89 بود. این تحقیق با روش پیمایش انجام شده و برای تدوین چارچوب نظری تحقیق و مروری بر تحقیقات پیشین از روش کتابخانهای (اسنادی) استفاده گردیده است. جامعه آماری در این تحقیق، کلیه دانشجویان ساکن در خوابگاه‌های پسرانه دانشگاه یزد در سال تحصیلی 90-89 بودند که تعداد کل آنها 2460 نفر بوده که از این تعداد، 345 نفر به شیوه تصادفی انتخاب شده‌اند. ابزار مورد استفاده در این تحقیق، پرسشنامه محقق ساخته بوده است. ضریب آلفای کرونباخ برای متغیر مشکلات فرهنگی برابر 88/0 شده است. برای تجزیه و تحلیل دادهها در سطح توصیفی از جداول یک بعدی، فراوانی، درصد ستونی و ترسیم نمودار و در سطح استنباطی برای آزمون فرضیات از آزمون t، ضریب همبستگی پیرسون و تحلیل واریانس استفاده شد. نتایج نشان داد که مشکلات فرهنگی دانشجویان به طور معنی‌داری (000/0 = P) کمتر از متوسط بود. میزان مشکلات فرهنگی در بین دانشجویان کارشناسی بیش از دانشجویان کارشناسی ارشد و دکتری (008/0 = P) و در بین دانشجویان مجرد بیش از دانشجویان متأهل (015/0 = P) بود.
واژگان کلیدی: مشکلات فرهنگی، دانشجو، خوابگاه، کنترل اجتماعی، دینداری
فصل اول
کلیات تحقیق
1 – 1 – مقدمه
مسأله ادامه تحصیل و رشد و ارتقای علمی، یکی از نیازهای رو به رشد جوامع امروز میباشد که جوانان مستعد و پر تلاش را به سمت و سوی خود جذب کرده است. از آنجا که دانشگاه‌ها در مراکز شهرهای بزرگ قرار دارند و از طرفی تنوع رشته‌ها به حدی است که امکان ارائه آن در همه‌ی دانشگاه‌ها نیست، بلکه هر دانشگاهی تعداد معدودی رشته را ارائه می‌نماید. چاره‌ای جزء ترک شهر و دیار نیست. در اکثر دانشگاه‌ها، خوابگاه‌هایی پیش‌بینی شده که محل استقرار دانشجویان غیربومی میباشد و این یعنی زندگی با فرهنگ‌های مختلف. آداب و رسوم و گویش و پوشش متفاوت خوابگاه را به محل تبلور و تظاهرانواع و اقسام فرهنگها و خرده فرهنگ تبدیل میکند (فروتن، 1389).
اگر دانشجوی غیربومی با فرهنگ محل تحصیل خود سازگار نباشد با محیط اجتماعی جدید ارتباط برقرار نمی‌نماید و در محدوده ارزش‌های شخصی خود زندانی میشود و زمینه افسردگی روحی، افت تحصیلی و ناهنجاری‌های اجتماعی برای او فراهم می‌گردد و اگر امکانات فرهنگی، تفریحی و ورزشی دانشگاه و شهر محل تحصیل کم باشد دانشجو نمی‌تواند از اوقات فراغت خود استفاده مطلوب بنماید در نتیجه زمینه بروز ناهنجاری‌های اجتماعی برای او فراهم می‌گردد.
دانشجوی غیربومی کسی است که از منطقه‌ای به منطقه‌ی دیگر برای ادامه تحصیل عزیمت می‌نماید. بنابراین یک مهاجر محسوب می‌گردد و هر شخص مهاجر متشکل از سه جزء نظام شخصیتی، فرهنگی و اجتماعی مرتبط است. نظام شخصیتی مهاجر با کنش فردی او ارتباط دارد و راهنمای کنشهای فردی و روانی او است. نظام فرهنگی مهاجر متشکل از ارزشها، زبان، هنر و سبک زندگی او و راهنمای رفتارهای او است و نظام اجتماعی مهاجر راهنمای او در زمینه حفظ الگوهای گذشته، پذیرش الگوهای جدید و اختصاص وسائل لازم برای رسیدن به هدف‌های مطلوب و اجتماعی‌اش و مقابله او با جریان‌های اجتماعی مخالف است. یک دانشجوی غیربومی و مهاجر با این سه نظام ارزشی شکل گرفته در محیط اجتماعی گذشته اش، در محیط اجتماعی جدید قرار می‌گیرد و اگر ارزش‌های محیط اجتماعی قدیم و جدید او با هم سنخیت نداشته باشند او نمی‌تواند با محیط جدید به مبادله ارزشها بپردازد و با محیط محل تحصیل خود سازگار و همنوا گردد و این عدم سازگاری باعث کشمکش‌های فکری در او میشود و اگر شدت یابد باعث مشکلات فرهنگی و اجتماعی برای او می‌گردد. دانشجوی غیربومی و مهاجر وقتی در منطقه محل تحصیل خود قرار می‌گیرد ممکن است با فرهنگ وآداب و رسوم آن منطقه کاملاً آشنا نباشد و احتمال دارد که با فرهنگ آن منطقه سازگاری نداشته باشد. این عدم سازگاری فرهنگی باعث ایجاد مشکلات فرهنگی و اجتماعی برای او می‌گردد و این مشکلات ممکن است در وضعیت تحصیلی، روحی و اجتماعی او تأثیر منفی داشته باشد.
پژوهش حاضر که به منظور بررسی مشکلات فرهنگی زندگی خوابگاهی دانشجویان پسر خوابگاه‌های دانشگاه یزد در سال تحصیلی 90-89 انجام شده در پنج فصل تدوین یافته است. فصل اول کلیات تحقیق است که در آن بیان مساله، اهمیت و ضرورت تحقیق، اهداف تحقیق، تعریف مفاهیم و … آورده شده است. در فصل دوم به بررسی مبانی نظری مربوط به فرهنگ و انواع و اجزای آن، مسائل فرهنگی، تعاریف فرهنگ، ارزشها، هنجارها، خرده فرهنگ، ارتباط فرهنگها و تبادل فرهنگی، مشکلات دانشجویان مهاجر، و نیز رهیافت‌هایی در این زمینه‌ها پرداخته میشود. فصل سوم را روش‌شناسی تحقیق تشکیل می‌دهد که در آن مباحثی نظیر تعریف نظری و عملیاتی متغیرها، روش تحقیق، جامعه آماری، حجم نمونه، روش نمونه‌گیری و اعتبار و پایایی ارائه خواهد شد. فصل چهارم، تجزیه و تحلیل دادهها است و در آن یافته‌های توصیفی و تبیینی خواهد آمد، بالاخره فصل پنجم، نتایج و پیشنهادات میباشد.
1 – 2 – بیان مسأله
ورود به دانشگاه در زندگی فرد واقعه مهمی محسوب میشود، چرا که بر شغل، درآمد، روابط اجتماعی و احتمالاً انتخاب همسر او در آینده مؤثر واقع میشود. اگرچه در گذشته ورود به دانشگاه در انحصار معدودی از برگزیدگان بود، در جهان معاصر، به دانشگاه نرفتن بیشتر یک قصور شخصی تلقی میشود و ورود به دانشگاه با بهره هوشی فرد و پایگاه اجتماعی – اقتصادی خانواده او در ارتباط است. هر قدر که محصل دارای بهره هوشی بالاتری باشد و والدین او از رفاه بیشتری برخوردار باشند احتمال این که او به دانشگاه برود بیشتر است. اعم از این که دانشجو در یک دانشگاه بزرگ به تحصیل بپردازد، و یا در یک مؤسسه آموزش عالی کوچک، بی‌تردید محیط آموزش عالی افق ذهنی او را گسترده‌تر میکند و در نظام پیش‌داوری‌ها و ارزش‌های اجتماعی مورد قبول او دگرگونی‌های به وجود می‌آورد. صرف نظر از این که علت، آموزش دانشگاهی به حساب آید، و یا پختگی ذهن و یا صرفاً دوری بیشتر از خانواده، آن چه که قابل تعمق است تغییراتی است که در نگرش‌های اجتماعی دانشجو به وجود می‌آید (محسنی، 1388).
از جمله عواملی که گسترش آموزش عالی را سبب گردیده است تبدیل آن به یک معیار سنجش ارزش فرهنگی و اجتماعی است و این هم در عرصه زندگی خانوادگی مشهود است و هم در عرصه ساختار اداری کشور. هم برای خانوادهها مهم است که فرزندانش تحصیلات عالی داشته باشند (حتی اگر از آن استفاده نکنند) و هم برای سازمان‌ها، شرط احراز شغل برای بسیاری از شاغلین، دارا بودن مدرک دانشگاهی است، گاهی بی‌آن که حقیقتاً ضرورتی داشته باشد. در مواردی هم دولت‌ها از آموزش عالی به عنوان وسیله‌ای جهت حفظ جوانان از آسیب‌های اجتماعی، دور نگاه داشتن آنها از بازار کار (که با مشکل مواجه است) و خلاصه ایجاد مشغولیت موقت برای آنها استفاده کرده‌اند (محسنی، 1388).
یکی از امکانات و ویژگیهای مهم دانشگاه، ارتباط و تعاملات افراد مختلف از فرهنگها و خانواده‌های متفاوت است. چنین فضایی بویژه در خوابگاه‌ها باعث رشد توانایی‌ها و مهارت‌های ارتباطی فرزندان میشود که به اندازه درس دانشگاهی ارزش دارد. دانشجویان در بسیاری از موارد، بهترین کمک‌ها و حمایت‌ها را چه در زمینه امور درسی و چه در زمینه مسائل و مشکلات دیگر از یکدیگر دریافت می‌کنند (نوری، 1389).
رفتن به دانشگاه چیزی بیشتر از رفتن به مدرسه است. سن جدایی و استقلال است. رفتن به دانشگاه، قدم مهمی در بزرگسال شدن است. پایان دبیرستان، پایان مدرسه، در واقع پایان کودکی است و شروع نمادین بزرگی است. دانشگاه فقط جایی برای یادگیری علم و دانش یا فن و حرفه نیست، بلکه راهی برای کشف زمینه‌های مورد علاقه زندگی است. راهی برای یافتن خویش و ابعاد مختلف خویش است. سفری است که دانشجو در طی آن خود، مردم و جهان اطراف را کشف میکند (نوری، 1389).
بزرگترین تغییری که در زندگی دانشجو رخ می‌هد، حرکت وی به سوی استقلال است. در این دوران، بسیاری از وظایف و فعالیت‌هایی که توسط خانواده انجام می‌شد، به تدریج توسط دانشجو انجام می‌گیرد. دانشگاه و دوران دانشجویی، به فرد این فرصت را می‌دهد که به تدریج، با مدیریت خود آشنا شود و مسؤلیت در برابر خود را بپذیرد و به درستی آن را انجام دهد. آنچه دانشجویان به شدت به آن نیاز دارنداین است که فرصت استقلال و رشد استقلال به آنها داده شود.
رشد ذهنی، مذهبی و اعتقادی دومین تغییر در دانشجوست؛ آنها با عقاید، نظریات، تفکرات و ایده‌های متفاوتی آشنا می‌شوند. همچنین، در دانشگاه، از آنان خواسته میشود تا عقاید، نظرات و تفکرات مخصوص خویش را داشته باشند.
سومین تغییر رشد هویت و هویت‌یابی است؛ فرآیند هویت یابی، فرآیندی سرنوشت‌ساز، تعیین‌کننده و دشوار است. این فرآیند دردانشگاه به اوج می‌رسد. چنان چه فرد این فرآیند را به خوبی پشت سر بگذارد، می‌داند که مسیرش در زندگی کدام است و سعی خواهد کرد که در این مسیر تلاش کند. هویت یابی، سفری اکتشافی است برای کشف خود، اهداف و آینده خویش.
و بالاخره رشد اجتماعی آخرین تغییر دانشجوست: دوستان و همسالان، دیدگاه‌ها، عقاید و نظرات مشترکی دارند. مشکلات و مسائل مشترکی دارند. تجربیات دوستان و همسایگان بسیار مشترک است. درک و فهم دوستان و همسالان از یکدیگر بیشتر از بزرگسالان است.
در فضای دانشگاه که ساعت‌های زیادی از وقت جوانان در کنار یکدیگر می‌گذرد، اهمیت دوستی‌ها افزایش پیدا میکند و در مورد دانشجویان خوابگاهی، اهمیت دوستی‌ها بیشتر میشود. در واقع، دوستان و همسالان، به نوعی جایگزین خانواده می‌گردند. زمانی که یکی از دانشجویان بیمار است و دسترسی به خانواده ممکن نیست، این دوستان و همسالان هستند که به پرستاری و مراقبت از یکدیگر می‌پردازند (نوری، 1389).
دانشگاه محل خردورزی، آموزش و یادگیری بسیاری از مسائل اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی است که باعث ایجاد فرصت‌هایی برای پیشرفت و ترقی افراد میشود و خوابگاه یعنی محل سکونت موقت و خوابگاه دانشجویی محدوده‌ای از فضای دانشگاه محسوب میشود که برای سکونت و آرامش و تامین بهداشت روانی دانشجویان به همراه بهره مندی از سایر امکانات فرهنگی، رفاهی، فوق برنامه، تربیت بدنی، مشاوره و راهنمایی، کتابخانه و تغذیه و بهداشت و درمان در حد مقدورات در نظر گرفته شده است و کلیه مقررات انضباطی و اداری دانشگاه در آن حاکم است.
گسترش مراکز آموزشی و پذیرش دانشجو از مناطق مختلف باعث انتقال فرهنگ و خرده فرهنگها به یک مکان میشود این پدیده عواقب گوناگونی دارد که در کوتاه مدت موجب افزایش ناهمگنی فرهنگی مناطق مختلف شده و حتی می‌تواند تعارض‌هایی را نیز در پی داشته باشد. (قلی زاده، 1388).
دانشجو با ورود به خوابگاه، از محیطی که سال‌ها در آن زندگی کرده است جدا میشود و در محیط جدید و متفاوتی قرار می‌گیرد محیطی که در آن افراد با فرهنگها، طرز فکرها، نگرش‌ها، قومیت‌ها، زبان، شخصیت و رشته‌های تحصیلی گوناگون که هر کدام ایدئولوژی‌ها و علایق متناسب با خود را می‌طلبد، در کنار یکدیگر قرار می‌گیرند. برخورد با انسان‌های جدید باعث شکل گیری روابط، تجربه‌ها و اتفاقات جدیدی می‌گردد، داشتن ارتباط طولانی و در واقع زندگی کردن با افرادی که به آنها هم اتاقی گفته میشود سرآغاز تاثیر و تأثرهای بسیاری است. بخشی از دانشجویان با درک کامل از شرایط جدید سعی بر آن دارند که خود را با آن منطبق کرده و از زندگی جدید به عنوان یک فرصت استفاده کنند از این جهت می‌توان گفت فرهنگ خوابگاهی مجموعهای از فرهنگ همدلی، تعاون و سازگاری با ناملایمات زندگی است و برخی از آنها که توانایی سازگاری با محیط جدید را ندارند، واکنش‌های منفی از خود بروز می‌دهند که ممکن است موجب انحراف دانشجو از مسیر اصلی‌اش شود.
گوناگونی فرهنگی ایران زمین به قدری است که شمال تا جنوب و شرق تا غرب مملو از عادات و رسوم خاص آن منطقه است و خوابگاه مکانی است که می‌تواند فرهنگ‌های خاص با زبان، رفتار و کارکردهای موجود در آن (در واقع مجموعهای از فرهنگها) را در خود جمع کرده و فرهنگ جدیدی تحت عنوان فرهنگ خوابگاهی را به وجود آورد.
در این میان مشکلات متعدد فرهنگی از قبیل کمبود امکانات فرهنگی، آموزشی در خوابگاه، تفاوت فرهنگ رعایت بهداشت و نظافت خوابگاه، اختلاف در ساعت فعالیت و استراحت در بین دانشجویان، اختلافات فرهنگ خانوادگی دانشجویان، تفاوت در خرده فرهنگ‌های قومی و منطقه‌ای، اختلاف در اخلاقیات و اعتقادات، اعتیاد به انواع مواد مخدر و سیگار و نیز انواع انحرافات اخلاقی جنسی می‌تواند برای دانشجویان مطرح باشد.
از آنجا که دانشگاه‌ها و دانشجویان در هر جامعه‌ای به عنوان شاخص تمامی تحولات فرهنگی، اجتماعی و سیاسی آن جامعه به شمار می‌آیند، از این رو شناخت نقاط قوت، ضعف، تحول و تحرک‌های دانشگاهی برای همه مسئولان و برنامه ریزان کشور امری لازم است. بنابراین سوالی که مطرح میشود این است که مهم‌ترین مشکلات فرهنگی دانشجویان خوابگاهی کشور کدام‌ها هستند؟ و چه راهکارهایی را برای کاهش مشکلات فرهنگی در خوابگاه‌ها می‌توان یافت؟
با توجه به آن چه گفته آمد؛ آگاهی از وضعیت فرهنگی دانشجویان خوابگاه‌ها و مطالعه علمی مسائل و مشکلات فرهنگی آنها در راستای شناخت و بهبود مسائل پیش روی دانشجویان در محیط‌های خوابگاهی لازم نموده و مطالعه حاضر در نظر دارد وضعیت دانشجویان پسر خوابگاهی دانشگاه یزد را از نظر مسائل و مشکلات فرهنگی ارزیابی نموده و در ضمن ارائه تصویری از وضعیت موجود و تعیین عوامل تأثیرگذار بر آن، راهکارهای متناسب را بیان نماید.
1 – 3 – ضرورت و اهمیت تحقیق
هر گاه خواسته شود به موضوع مهم رسالت‌های دانشگاه در جهان امروزتوجه شود می‌توان حداقل نه مورد زیر را به عنوان نکاتی که مورد توافق اکثر کارشناسان قرار دارد ذکر کرد (کابال1، 1993 به نقل از محسنی، 1388):
1- تداوم آموزش در دوران پس از متوسطه.
2- گسترش پژوهش و فرهنگ با تأکید بر ارزش گذاری بر پژوهش.
3- مشارکت در ارضای نیازهای نیروی انسانی جامعه مبتنی بر دانش به عنوان یک ضرورت اتقاء حرفه‌ای.
4- تدارک آموزش تخصصی در سال عالی.
5- تقویت رقابت اقتصادی و تولید ثروت به ویژه از طریق تکنولوژی و ارتقاء رابطه میان صنعت و تجارت.
6- انتخاب داوطلبین قابل قبول و آموزش آنان براساس توانایی‌های ذهنی و اعطای درجه تحصیلی.
7- فراهم آوردن امکان ارتقاء اجتماعی.
8- خدمت به عنوان یک وسیله پیاده کردن سیاست‌های ملی به گونه‌ای که فرصت‌های مساوی، انتقال فرهنگ، و ارزش‌های مشترک مدنی تضمین شود.
9- آماده‌سازی افراد برای بر عهده‌گیری نقش‌های مدیریتی جامعه.
این رسالت‌ها با ایجاد سه نوع آگاهی انتقادی، سیاسی و ملی همراه است. آگاهی انتقادی باید عقلانی و اخلاقی باشد. آگاهی سیاسی باید واقع بینانه باشد و اگر هماهنگ با سیاست‌ها، نقش‌ها، و کارکردهای دانشگاه نباشد می‌تواند خسارت آور باشدو درآگاهی ملی مساله دفاع از ارزش‌های فرهنگی کشور مطرح میشود (محسنی، 1388).
علم و دانش در جامعه موقعی توسعه می‌یابد که دانشگاهیان و محیط‌های دانشگاهی عاری از مشکلات مختلف باشند و آرامش لازم در این محیط‌ها برقرار باشد. برای تأمین این هدف باید زمینه‌هایی که باعث بروز این مشکلات می‌گردند، شناسایی و اصلاح گردند. از آنجا که مشکلات دانشجویان غیربومی دانشگاه‌ها بیشتر است زیرا در محل تحصیل خود تنها و دور از خانواده هستند بنابراین، دانشگاه‌ها باید توجه خاصی به رفع مشکلات دانشجویان غیربومی داشته باشند.
نتایج حاصل از این پژوهش می‌تواند مورد استفاده مسئولین و دست‌اندرکاران وزارت علوم، تحقیقات و فناوری قرار گیرد و از یافته‌های آن در جهت برنامه‌ریزی در مورد هر چه بهتر اداره کردن خوابگاه‌ها استفاده شود.
1 – 4 – اهداف تحقیق
هدف اصلی این تحقیق بررسی مشکلات فرهنگی زندگی خوابگاهی در بین دانشجویان پسر خوابگاه‌های دانشگاه یزد میباشد. در کنار هدف کلی فوق، اهداف فرعی زیر نیز پیگیری میشود:
1- شناخت کمبودها در زمینه امکانات فرهنگی به عنوان یکی از مشکلات فرهنگی دانشجویان پسر خوابگاه‌های دانشگاه یزد
2- شناخت اختلاف در ارزش‌های فرهنگی در بین دانشجویان به عنوان یکی از مشکلات فرهنگی دانشجویان پسر خوابگاه‌های دانشگاه یزد
3- شناخت اختلاف در هنجارهای فرهنگی در بین دانشجویان به عنوان یکی از مشکلات فرهنگی دانشجویان پسر خوابگاه‌های دانشگاه یزد
4- شناخت اختلافات فرهنگ خانوادگی دانشجویان به عنوان یکی از مشکلات فرهنگی دانشجویان پسر خوابگاه‌های دانشگاه یزد
5- شناخت فرهنگ بهداشت و نظافت خوابگاه به عنوان یکی از مشکلات فرهنگی دانشجویان پسر خوابگاه‌های دانشگاه یزد
6- شناخت رابطه ویژگیهای جمعیت‌شناختی با میزان مشکلات فرهنگی دانشجویان پسر خوابگاه‌های دانشگاه یزد
7- شناخت رابطه پایگاه اقتصادی اجتماعی با میزان مشکلات فرهنگی دانشجویان پسر خوابگاه‌های دانشگاه یزد
8- شناخت رابطه میزان دینداری با میزان مشکلات فرهنگی دانشجویان پسر خوابگاه‌های دانشگاه یزد
9- شناخت رابطه سرمایه اجتماعی با میزان مشکلات فرهنگی دانشجویان پسر خوابگاه‌های دانشگاه یزد
10- شناخت رابطه کنترل اجتماعی با میزان مشکلات فرهنگی دانشجویان پسر خوابگاه‌های دانشگاه یزد
1 – 5 – فرضیات تحقیق
1- کمبود امکانات فرهنگی به عنوان یکی از مشکلات اصلی فرهنگی دانشجویان پسر خوابگاه‌های دانشگاه یزد میباشد.
2- اختلاف در ارزش‌های فرهنگی در بین دانشجویان به عنوان یکی از مشکلات اصلی فرهنگی دانشجویان پسر خوابگاه‌های دانشگاه یزد میباشد
3- اختلاف در هنجارهای فرهنگی در بین دانشجویان به عنوان یکی از مشکلات اصلی فرهنگی دانشجویان پسر خوابگاه‌های دانشگاه یزد میباشد.
4- اختلافات فرهنگ خانوادگی دانشجویان به عنوان یکی از مشکلات اصلی فرهنگی دانشجویان پسر خوابگاه‌های دانشگاه یزد میباشد.
5- فرهنگ بهداشت و نظافت خوابگاه به عنوان یکی از مشکلات اصلی فرهنگی دانشجویان پسر خوابگاه‌های دانشگاه یزد میباشد.
6- بین ویژگیهای جمعیت شناختی و میزان مشکلات فرهنگی دانشجویان رابطه وجود دارد.
7- بین پایگاه اقتصادی اجتماعی خانواده و میزان مشکلات فرهنگی دانشجویان رابطه وجود دارد
8- بین میزان دینداری و میزان مشکلات فرهنگی دانشجویان رابطه وجود دارد.
9- بین میزان سرمایه اجتماعی و میزان مشکلات فرهنگی دانشجویان رابطه وجود دارد.
10- بین میزان کنترل اجتماعی و میزان مشکلات فرهنگی دانشجویان رابطه وجود دارد.
1- 6 – تعاریف نظری و عملیاتی
1 – 6 – 1 تعاریف نظری
ارزش
ارزش2 یک نوع درجه بندی ، طبقه بندی و امتیازبندی پدیده‌ها است از خوب تا بد یا از مثبت تا منفی (رفیع پور،179:1387)
پایگاه اقتصادی – اجتماعی3
پایگاه اقتصادی – اجتماعی مقام فرد یا گروه است با توجه به توزیع شأن در یک نظام اجتماعی و در مواردی تلویحاً با در نظر گرفتن چگونگی توزیع حقوق، مسئولیتها، قدرت و اقتدار در چارچوب همان نظام نظیر اصطلاحاتی چون پایگاه بالا، پایین و… (ساروخانی،204:1376).
خرده فرهنگ4:
خردهفرهنگ را می‌توان نظام فرهنگی (زبان، هنجارها، ارزشها، وجدان جمعی، الگوها و سبک و شیوه زندگی، حرکات و اداهای رفتاری و…) گروهی دانست که به رغم برخورداری از عناصر مشترک، تا حدی در شکل و محتوا با نظام فرهنگی غالب یا مورد قبول اکثریت، متفاوت است. (افروغ،159:1375)
دینداری5
دینداری عبارت است از پذیرش تمام یا بخشی از عقاید، اخلاقیات و احکام دینی به نحوی که شخص دیندار خود را ملزم به تبعیت و رعایت از این مجموعه بداند (افشانی، 1385).
سرمایه اجتماعی6
حاصل انباشت منابع بالقوه و یا بالفعلی است که مربوط به مالکیت یک شبکه با دوام از روابط کم و بیش نهادینه شده در بین افرادی است که با عضویت در یک گروه ایجاد میشود» (بوردیو7، 1986).
فرهنگ8
فرهنگ در تعریف تایلور9 مجموعه پیچیده ای شامل دانش، معتقدات، باورها، هنرها، صنایع، فنون، اخلاق، حقوق و قوانین و آداب ورسوم و بالاخره تمام قابلیت‌ها و عادات ورفتاری است که انسان به عنوان عضو جامعه خود فرامی‌گیرد و در برابر آن جامعه وظایف و تعهداتی را در بردارد (قلی زاده، 4:1388).
کنترل اجتماعی10
کنترل اجتماعی، در برگیرندهی مجموعهای از منابع مادی و نمادین و اصول و قوانین معین و دارای ضمانت اجرا است که یک جامعه در اختیار دارد و از آنها برای تضمین همنوایی رفتار اعضای خویش، در برابر کجروی استفاده میکند (سلیمی و داوری، 185:1380).
هنجار
هنجار11: هنجار یک نوع قاعده و یک نوع شیوه رفتار اجتماعی (در فعالیت‌های مشترک و کنشهای متقابل) و همچنین زندگی فردی است. ( رفیع پور، 269:1387)
در این سایت فقط تکه هایی از این مطلب با شماره بندی انتهای صفحه درج می شود که ممکن است هنگام انتقال از فایل ورد به داخل سایت کلمات به هم بریزد یا شکل ها درج نشود
شما می توانید تکه های دیگری از این مطلب را با جستجو در همین سایت بخوانید
ولی برای دانلود فایل اصلی با فرمت ورد حاوی تمامی قسمت ها با منابع کامل
1 – 6 – 2 تعاریف عملیاتی
پایگاه اقتصادی اجتماعی
از آنجا که پایگاه اقتصادی اجتماعی دانشجویان تفاوت چندانی با یکدیگر ندارد پایگاه اقتصادی اجتماعی خانواده آنها مورد سؤال قرار گرفته است. برای سنجش پایگاه اقتصادی اجتماعی خانواده سوالات8تا12 پرسشنامه سنجیده شده است و مجموع امتیاز وی از این سؤالات نشان دهنده پایگاه اقتصادی اجتماعی خانواده وی خواهد بود.
دینداری
دینداری دارای پنج بعد است: مناسکی، پیامدی، دانشی، اعتقادی و عاطفی. بر اساس این ابعاد 10 گویه یا سؤال در پرسشنامه گنجانده شد.
– سوال شماره 14 گویه های 1 و 2
– سوال شماره 15 گویه های شماره 11 تا 18
– سوال شماره 16 گویه های 11 و 12.
سرمایه اجتماعی
سرمایه اجتماعی دارای سه بعد است: اعتماد اجتماعی، هنجار اجتماعی و شبکه اجتماعی. بر همین اساس برای سنجش سرمایه اجتماعی دانشجویان، چندین سؤال و گویه در پرسشنامه گنجانده شد:
– سوال شماره 13
– سوال شماره 15 گویه های شماره 1 تا 9 ، 10 ، 27و28.
– سوال شماره 16 گویه های شماره 1 تا 10.
کنترل اجتماعی
کنترل اجتماعی ابعاد مختلفی دارد. با توجه به این ابعاد، جهت سنجش کنترل اجتماعی جمعاً 8 گویه طراحی شده است. که با گویه های شماره های 19 تا 26 از سوال شماره 15 سنجیده شده است. ( هردوگویه به ترتیب مربوط به مولفه های وابستگی، تعهد، درگیری وباورها می باشند)
این مؤلفهها در یک طیف 5 قسمتی (از کاملاًموافق تا کاملاًمخالف) اندازهگیری شده که بر حسب نوع گویه، از 5 تا 1 امتیاز به آن اختصاص داده شده است.
مشکلات فرهنگی
متغیر مشکلات فرهنگی با گویه‌های شماره 1 تا 41 از سوال شماره 17 سنجیده شده است.
فصل دوم
مروری بر تحقیقات انجام شده
2 – 1- مقدمه
دانشگاه، ضربان‌سنج حیات ملی جامعه است. در این نوار فعال یا راکد، می‌توان آیینهی تمام‌نمای زندگی ملت را در فرادید نهاد و به تماشای آیندهی پربار و یا رقتآور آن پرداخت. دانشگاه امروز، شاخصحیات فردای کشور است و در جام جم آن، می‌توان به تماشای آیندهی نسل آتی پرداخت و پیشگویانه بر بام تاریخ ایستاد و با قوت و اطمینان، از فردا و فرداها خبر داد. دانشگاه، با نسل دانشجو پیوند میخورد و این مجموعه، عنصر اصلی کمی دانشگاه را شکل می‌دهد. همچنین دانشجویان، یکی از سه ضلع عناصر کیفی آن محیط به شمار می‌آیند و دانشگاه علاوه بر مدیریت و اساتید، به نسل دانشجو متکی میباشد. این ویژگی، چهرهای جوانانه به دانشگاه می‌دهد و توجه به ویژگی‌ها و خصوصیات نسل جوان را برمیطلبد. بسیاری از این جوانان دانشجو با توجه به شرایط جامعه مجبورند و یا علاقه‌مندند جهت کسب علم و دانش به نقاط مختلف کشور بار سفر بربندند و زندگی تحصیلی خودرا با دیگر دانشجویان که از جای جای کشور آمده‌اند در محیطی به نام خوابگاه دانشجویی سپری نمایند. بیتوجهی به مشکلات دانشجویان در خوابگاه بویژه تغافل از مشکلات فرهنگی که از جمع شدن فرهنگها، گرایش‌ها، اعتقادات، ارزشها، هنجارها، انتظارات و تمایلات متفاوت جوانان زیر یک سقف بوجود خواهد آمد، برنامهریزیها را ناکام میسازد و راه ارتباطات همدلانه را برمیبندد و سدی پولادین در برابر ایدهها و آرمان‌های بلند برمیافرازد، و برخوردهای ناآشنا با این نهاد، می‌تواند آفتزا بوده و پیامدهای منفی بر جای نهد. از اینرو، هرگونه حضور، برنامه‌ریزی، ارتباط و تعامل با این مکان فرهنگی، به درک صحیح و عینی از آن نیازمند است.
در این فصل به بررسی مبانی نظری مربوط به فرهنگ و انواع و اجزای آن، مسائل فرهنگی، تعاریف فرهنگ، ارزشها، هنجارها، خرده فرهنگ، ارتباط فرهنگها و تبادل فرهنگی، مشکلات دانشجویان مهاجر، و نیز رهیافت‌هایی در این زمینه ها پرداخته میشود.
2 – 2 – تعاریف فرهنگ
فرهنگ از جمله مقولاتی است که به انحای مختلف مورد اشاره قرار گرفته و از دیدگاه‌های مختلف تعریف شده است. در اینجا به ذکر نمونه‌هایی از تعاریف مرتبط با فرهنگ پرداخته میشود:
شاید بتوان گفت ادوارد تارنت تایلور در سال1871 با انتشار کتاب خود با عنوان فرهنگ ابتدایی، نخستین و جامع‌ترین تعریف رسمی و علمی از فرهنگ را ارائه داد. وی فرهنگ را مجموعهای پیچیده شامل دانش، معتقدات، باورها، هنرها، صنایع، فنون، اخلاق، حقوق، قوانین و آداب و رسوم و تمام قابلیت‌ها و عادات رفتار می‌داند که انسان به عنوان یک عضو جامعه آنها را فرا می‌گیرد و در برابر آن جامعه وظایف و تعهداتی دارد (صالحی امیری، 1386؛ قلی زاده، 1388).
فریدریش تنبورک12: فرهنگ در نظر وی به معنای وسیع کلمه هر آنچه انسان میکند و هر آنچه عمل او به بار می‌آورد میباشد (قلی زاده، 1388).
گی روشه، فیلسوف ایتالیایی فرهنگ را این‌گونه تعریف میکند: فرهنگ مجموعه‌ی به‌هم‌پیوسته‌ای از شیوه‌های تفکر، احساس و عمل است که کم و بیش مشخص است، توسط تعداد زیادی از افراد فراگیر میشود و بین آنها مشترک است و به دو شیوه‌ی عینی و نمادین به کار گرفته میشود تا این اشخاص را به یک جمع خاص و متمایز مبدل سازد (صالحی امیری، 1386).
«هرسکویتز13» فرهنگ را «بخش انسان‌ساخته‌ی محیط می‌داند» ، که شامل دو بخش است: فرهنگ عینی (صندلی، ابزارها، هواپیما، رایانه) و فرهنگ ذهنی (مقوله‌سازی، هنجارها، نقش‌ها، ارزشها) (ابوالقاسمی، 1385).
دو تعریف فرهنگ از «هافستد14» : 1- «فرهنگ مانند یک برنامه‌ی کامپیوتری است که رفتار را کنترل میکند.» و 2- «فرهنگ نرم‌افزار ذهن» است (ابوالقاسمی، 1385).
جعفری: فرهنگ عبارت است از کیفیت یا شیوه‌ی بایسته و یا شایسته برای آن دسته از فعالیت‌های حیات مادی و معنوی انسان‌ها که مستند به طرز تعقل سلیم و احساسات تصعیدشده‌ی آنان در «حیات معقول» تکاملی باشد (ابوالقاسمی، 1385).
فرهنگ بر اساس تحقیقات یونسکو: «فرهنگ عنصری است شامل همه‌ی کنش‌ها و واکنش‌های فرد و محیط پیرامون او با بعد زیرین زندگی گروه‌های اجتماعی، یعنی مجموعه‌ی روش‌ها و شرایط زیست یک جامعه که بر اساس بنیاد مشترکی از سنت‌ها و دانش‌ها و نیز اشکال مختلف بیان و تحقق فرد در درون جامعه، به هم پیوند خورده است.» (ابوالقاسمی، 1385).
در تعریف یونسکو درباره فرهنگ می‌توان موارد زیر را تمیز داد: سنت‌ها، حقوق بنیادین انسانی، نظام‌های ارزشی، شیوه‌های زندگی، هنرها و ادبیات، عقاید، اندیشه و تفکر، احساس و چگونگی بروز آن و آثار تمدنی و مادی خلق شده در زندگی (اسماعیلی، 1387).
محورهای اصلی در تعاریف فرهنگ؛ شامل موارد ذیل میباشد:
الف) مجموعه آموخته‌های بشری؛ رونالد اینگلهارت15 معتقد است: «فرهنگ نظامی است از نگرش‌ها و ارزشها و دانش که به طور گسترده در میان مردم، مشترک است و از نسلی به نسل دیگر منتقل میشود.»
ب) فضیلت‌های انسانی؛ شامل مفاهیمی چون تعلیم و تربیت، تزکیه میباشد؛ محمدتقی جعفری معتقد است که فرهنگ حاکم بر یک جامعه، عبارت از یک مقدار بایستگی‌ها و شایستگی‌هایی است که همه‌ی شئون حیات انسانی را پوشش می‌دهد. هردر16، فرهنگ را پرورش رو به کمال استعدادها تعریف میکند و آدلونگ17، ادب‌آموزی و پیرایش را فرهنگ می‌نامد.
ج) مجموعه دستاوردهای مادی و معنوی؛ ادوارد بانت تایلور مردم‌شناس انگلیسی، فرهنگ را مجموعهای کامل، شامل دانش، عقاید، هنر، اخلاق، قانون، آداب و رسوم و توانایی‌هایی که بشر به‌عنوان عضوی از جامعه، آنها را اخذ میکند معنا کرد.
د) مجموعه باورها، ارزشها، آداب و رسوم؛ ارزش‌هایی که در چهره‌های گوناگون ادبیات، هنر، تاریخ، فلسفه، سیاست، اخلاق و گفتار و کردار، مدیریت و سازماندهی تجلی یافته است. فرهنگ مجموعه یا سیستم پویا و در حال تحول است که با ابعاد مختلف اقتصادی، تکنولوژیکی، اجتماعی و جغرافیایی زندگی انسان در کنش و واکنش متقابل است.(ابوالقاسمی،1385).