سامانه پژوهشی – بررسی تأثیر تأمین مالی به هنگام برعملکرد اجرائی طرح های بزرگ برق آبی کشور …

اوّل اینکه صکوک بیانگر مالکیت یک دارایی مشخص است در حالی که اوراق قرضه فقط حاکی از تعهّد بدهی هستند. یعنی رابطه بین صادرکننده و خریدار اوراق قرضه رابطه وام‌دهنده و وام‌گیرنده است که نرخ بهره وام هم ثابت است و این همان رباست.
دوم نکته این است که دارایی موضوع اوراق صکوک از نظر شرعی باید مجاز و صحیح باشد. در حالی که در اوراق قرضه دارایی‌هایی که از نظر اسلام پذیرفته نیست نیز می‌تواند پشتوانه اوراق قرار بگیرد.
سوم اینکه اعتبار اوراق قرضه به اعتبار صادرکننده یا ناشر آن وابسته است و با آن سنجیده می‌شود در حالی که اعتبار صکوک به ناشر بستگی ندارد بلکه به ارزش دارایی پشتوانه بستگی دارد.
چهارم اینکه فروش صکوک در بازار ثانویه فروش مالکیت یک دارایی است اما فروش اوراق قرضه فروش بدهی است.
پنجمین تفاوت هم این است که در صکوک امکان افزایش اصل دارایی و در نتیجه ارزش خود ورقه صکوک وجود دارد در حالی که اصل بدهی در اوراق قرضه قابلیت افزایش ندارد.
در برابر این ۵ تفاوت، وجوه تشابه صکوک و اوراق قرضه هم شامل قابلیت نقدشوندگی در بازار ثانویه، درجه‌بندی اعتباری توسط مؤسسات رتبه‌بندی ، قابلیت افزایش اعتبار و تنوّع در طراحی و عرضه هستند.

مزایای شش‌گانه صکوک

صکوک دارای مزیّت‌های متعددی بوده و به عقیده برخی صاحب نظران، این نوع اوراق بهادار اسلامی ‌پل ارتباطی بین دو بازار پول و سرمایه بشمار می‌رود. برخی از مزایای انتشار اوراق صکوک را می‌توان در شش مورد بیان کرد.
صکوک نقدینگی بانی را افزایش می‌دهد. از طرف دیگر دارایی‌هایی که نقدینگی پایینی دارند و یا غیر نقد هستند از ترازنامه خارج شده و وجوه نقد جایگزین آن می‌شود. همچنین با اینکه قسمتی از دارایی‌ها از شرکت بانی جدا می‌شود اما با این حال باز هم بانی می‌تواند از دارایی‌ها استفاده کند. مزیّت چهارم هم این است از آنجا که صکوک با پشتوانه دارایی منتشر می‌شود لذا دارای ریسک کمتر است و هزینه تأمین مالی را نیز کاهش می‌دهد. یک راه دیگر کاهش هزینه تأمین مالی استفاده از افزایش اعتبار است. در حالی مزیّت پنجم صکوک کمک به توسعه بازار سرمایه با فراهم کردن امکان تبدیل دارایی‌ها به اوراق بهادار است که چنانچه برای دادوستد این نوع اوراق بازاری ثانویه فراهم شود آنگاه قابلیت نقدشوندگی این اوراق هم افزایش می‌یابد.

۲-۳-۲) سابقه تاریخی :

با توجه به بررسی‌های صورت گرفته تا کنون در رابطه با روش‌های تأمین منابع مالی طرح‌ها و پروژه‌ها در کشور تحقیقاتی صورت پذیرفته است که تعدادی ازآن‌ها به‌شرح زیرمی‌باشد:
– تدوین راهکارهای تطبیقی تأمین مالی خارجی در صنعت برق(ابراهیمی-۱۳۸۸) ^[۶۲] طبق بررسی انجام‌شده در این تحقیق، استقراض از بانک‌های خارجی و سایر مراکز تأمین مالی و انعقاد قراردادهای مختلف همچون ساخت– بهره برداری– واگذاری ^[۶۳] و ساخت – تملک – بهره برداریث^[۶۴] در حال حاضر در صنعت برق دنیا رایج می‌باشد که درایران هر کدام از موارد با مشکلات و تنگناهایی از قبیل ممنوعیت مالکیت بخش خصوصی خارجی بر پروژه‌های زیربنایی و نبودن نظام صحیح مالیاتی از آن جمله است که در کنار نقاط قوت آن می‌توان امید داشت که روش بی‌اُتی به‌عنوان یک راهکار بلند مدت قوی جایگزین شیوه‌های تأمین مالی کوتاه مدت و میان مدت قبلی شود تا هم از توان مالی و هم از توان سرمایه انسانی بخش‌های خصوصی و خصوصاً شرکت‌های خارجی استفاده شود.
– بررسی رویکرد های مناسب تأمین مالی پروژه‌های نیروگاهی در شرکت‌های مشارکتی بخش خصوصی و دولتی^[۶۵] مورد کاوی پروژه‌های نیروگاهی شرکت مپنا(اشکوه-۱۳۸۸) ^[۶۶]
در این پایان‌نامه بعد از عنوان چالشهای اصلی تأمین مالی پروژه‌های نیروگاهی با رویکرد بخش خصوصی و دولتی به بررسی رویکرد فاینانس خودگردان پرداخته است. یافته‌های تحقیق نشان داد که تحریم اقتصادی و ریسک کشوری بالای ایران و محدودیت منابع داخلی از مهم‌ترین چالش‌های تأمین مالی پروژه‌های نیروگاهی با رویکرد مشارکت عمومی خصوصی^[۶۷] می‌باشد.
– بررسی بهترین روش‌های تأمین مالی جهت پروژه‌های صنعت برق(شفیعی-۱۳۹۰) ^[۶۸]
این پایان‌نامه به بررسی نحوه تأمین مالی برحسب شرایط اختصاصی و یا محیط فعالیت شرکت‌ها می‌پردازد و ضمن عنوان تفاوت‌ها تصریح می‌دارد که در برخی موارد با محدودیت‌های جدی و مشکلات فراوانی همراه است، که در چنین شرایطی بهره‌گیری از تکنیک‌های مدیریت مالی در تأمین مالی شرکت‌ها بیش‌از‌پیش ضرورت دارد. مشکل کمبود منابع مالی شرکت‌ها در ایران از آنجا آغاز می‌شود که بنگاه‌های تولیدی خصوصاً شرکت‌های تازه خصوصی شده ، در طول مدیریت دولتی در وضعیت نامناسب از نظر نقدینگی قرار داشتند.
با توجه به تحقیقات قبلی که در بالا ذکر شده است ، می‌توان چنین نتیجه‌گیری کرد که:
۱- وظیفه عمده مدیریت مالی طرح ، تأمین منابع مالی و نقدینگی طرح در طول عمرطرح است . به دلیل عدم تطبیق الگوی زمانی هزینه‌ها با عواید طرح ، لازم است سازوکارهای اعتباری ویژه برای تطبیق و سازگاری بیشتر پیش‌بینی شود. این پیش‌بینی و تهیه برنامه زمانی وام‌ها در جلب مشارکت مصرف‌کنندگان و بهره‌برداران بسیار موثر است. علاوه بر این هماهنگی و تنظیم روش‌های رفع کمبودهای احتمالی از طریق دیگر کمک‌های اعتباری یا یارآن‌های نیز حائز اهمّیت زیادی است.
یافتن منابع مالی به تنهایی کافی نیست. زمان به جریان افتادن وجوه از منابع تأمین مالی و عواید فروش نیز باید با زمان جریان یافتن سرمایه‌گذاری و هزینه‌های تولید و سایرهزینه‌ها ، هماهنگ باشد .اگر این ترتیب مراعات نشود ، زیان‌های سنگین به صورت جرایم دیرکرد و بهره حاصل می‌شود. بنابراین لازم است که جدول نقدینگی تهیه گردد تا گردش وجوه منابع مالی در آن نشان داده شود.
ارزیابی و مقایسه هزینه‌های تأمین مالی از طریق منابع خارجی (فاینانس) با منابع داخلی (اوراق‌مشارکت )درشرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران(عبادتی،۱۳۹۱) ^[۶۹]
هدف از این تحقیق ارزیابی ومقایسه میان هزینه تأمین منابع مالی بین اوراق‌مشارکت وفاینانس وتأثیرآن بربهای تمام شده طرحهای تملّک دارائی‌های سرمایه‌ای بوده است .
دراین تحقیق مشخص گردیدکه اطلاعات تعیین شده رابطه مستقیمی‌بین این دو عامل وجود دارد . البته با دقت دریافته‌های تحقیق مشخص شد که این ارتباط همیشه یکسان نمی‌باشد و دلیل آن به عوامل دیگری از قبیل ریسک‌های ‌موجود درطبیعت ، ریسک‌های سیاسی و اقتصادی( تحریم) و… می‌باشد ، که این عوامل بایستی جداگانه مورد بررسی قرار گیرد.
فصل سوم
روش‌تحقیق

۱-۳ ) مقدمه :

درهرتحقیقی لازم است که روش‌تحقیق و همچنین جامعه‌آماری به طورواضح وروشن تعیین و تعریف گردد . زیرا هر بررسی و مطالعه ای روش‌تحقیق ویژه و مناسب و مربوط به خود را می‌طلبد. لذا، محقّق می‌بایست با توجه به ماهیت و محتوای موضوع مورد بررسی از قبل روش‌تحقیق و همین‌طور جامعه‌آماری مورد مطالعه خود را انتخاب تا بدین ترتیب تحقیق به نحو شایسته و مطلوب صورت پذیرد .) مقدمه‌ای بر روش تحقیق در علوم انسانی-۱۳۸۹)
به طور کلی روش‌تحقیق را می‌توان از چهار جنبه بررسی نمود ، که عبارتند از : الف: فرآیند ب: هدف تحقیق ج: نحوه گرد آوری داده‌ها د: منطق تحقیق.
با توجه به توضیح فوق ، چهار جنبه تحقیق حاضر عبارتند از :
الف) از لحاظ فرآیند ، این تحقیق کمّی‌می‌باشد ، چرا که به جمع‌آوری داده‌های کمّی‌می‌پردازد.
ب) از لحاظ هدف،بنیادی می‌باشد چراکه در جستجوی کشف حقایق و واقعیت‌ها و شناخت روابط بین آن‌ها بوده و فرضیه یا قضایای نظریه‌ای مورد آزمایش قرار می‌گیرد^[۷۰] (مقدمه‌ای بر روش تحقیق در علوم انسانی-فصل۵) .
ج) از لحاظ گردآوری داده‌ها ، توصیفی می‌باشد ، چرا که شرح و به توصیف شرایط موجود می‌پردازد بدون این‌که اظهار نظر محقق در آن دخالت داشته باشد .
د) ازبعد منطق،استقرایی می‌باشد ، چرا که از طریق مشاهده وجمع‌آوری داده‌های کلّی سعی دارد نتایج حاصله را به طرح‌هایی که در آینده نیاز به تأمین مالی جهت تسریع در عملیات اجرایی دارند تعمیم دهد.

۲-۳) جامعه‌آماری و نمونه :

جامعه‌آماری عبارت‌است از مجموعه‌ای از افراد یا واحدها که در یک مقیاس جغرافیایی مشخص(جهانی،منطقه‌ای‌محلی و یا مکانی) حداقل در یک صفت مشترک باشند . معمولا در هر پژوهش جامعه مورد بررسی یک جامعه‌آماری است که پژوهشگر مایل است درباره صفت‌های متغیّر واحدهای آن به مطالعه بپردازد. تعریف جامعه‌آماری باید جامع و مانع باشد . یعنی در تعریف باید چنان بیان شود که از نقطه نظر زمانی و مکانی همه واحدهای مورد مطالعه را در برگیرد ، در ضمن با توجه به آن ، از شمول واحدهایی که نباید به مطالعه آن‌ها پرداخته شود جلوگیری به عمل آید.
نمونه عبارت‌است از تعدادی از واحدها (افراد جامعه) که از میان جامعه‌آماری انتخاب می‌شوند. نمونه باید معرف صفت و ویژگی‌های جامعه‌آماری باشد و بتواند نتایج را به سایر اعضاء جامعه تعمیم دهد . (مقدمه‌ای بر روش تحقیق در علوم انسانی -صفحه۵۹)
ازآنجا که جامعه‌آماری کلیه طرح های تملّک دارائی‌های سرمایه‌ای ، نیروگاه‌های برق‌آبی می‌باشد که تعداد آن‌ها حدود ۳۰ طرح و یا پروژه می‌باشد و با توجه به این‌که هر چه حجم جامعه کوچکتر باشد باید اندازه نمونه به آن نزدیکتر باشد،به منظورافزایش دقت حجم نمونه برابر با کل جامعه در نظرگرفته شده است .
جامعه‌آماری این تحقیق از دو نوع طرح‌های نیروگاه‌های برق‌آبی که بین سالهای۱۳۸۰ الی۱۳۹۱ به اتمام‌رسیده و درحال بهره‌برداری می‌باشند وهم‌چنین طرح های دردست ساخت که بیش از ۱۰۰۰ میلیارد‌ریال درآن‌ها سرمایه‌گذاری شده است را شامل می‌شود . تعداد این‌گونه طرح‌ها بسیار محدوداست (طرح‌های ساخته شده ودرحال بهره‌برداری ؟ طرح عمرانی ) و( طرح های در دست‌ساخت ؟ طرح عمرانی) می‌باشد که عبارتند از :
الف ) طرح‌های ساخته شده : نیروگاه کارون۳ ، نیروگاه کرخه ، نیروگاه مسجد سلیمان ،نیروگاه گتوندعلیا ونیروگاه کارون۴
ب) طرح‌های در دست ساخت: ، نیروگاه سیمره ، نیروگاه ‌رودبارلرستان

۳-۳) روش جمع‌آوری داده‌ها

روش‌تحقیق حاضر روش تاریخی با استفاده از اطلاعات مندرج در اسناد و مدارک و از نوع کتابخانه‌های می‌باشد. ^[۷۱] برای جمع‌آوری داده‌های این پژوهش از دو روش استفاده شده است که عبارتند از :
۱- استفاده ازصورت‌های مالی شرکت توسعه‌منابع‌آب و‌ نیروی‌ایران .
۲- برای جمع‌آوری ادبیات موضوعی و اطلاعات موضوع استفاده از تحقیق از کتاب‌ها ، مجله‌های مرتبط با موضوع در صنعت آب و برق ومدیریت مالی.

۴-۳) متغیّرهای تحقیق :

دراین تحقیق دودسته متغیّر شامل متغیّرهای وابسته ومتغیّرهای مستقل برای فرضیه‌های ساخته‌شده به شرح زیر می‌باشند.
الف) متغیّرهای وابسته : پیشرفت فیزیکی طرح های تملّک دارائی‌های سرمایه‌ای