دسته بندي علمی – پژوهشی : مقایسه اثربخشی روش‌های درمان رفتاری، رفتاری – شناختی- قسمت ۱۱

هدف
آشنایی با اصل (باور) مثبت نسبت به تشریفات و باورهای مثبت نسبت به نگرانی در مرحله سوم تکنیک آموزش توجه و آشنایی عملی با روش مواجهه رفتاری به منظور تغییر باورها
دستور جلسه
الف- مرور تکالیف جلسه‌ی قبل و بررسی موفقیت یا عدم موفقیت درمانجویان در انجام تکالیف مربوط
ب- توضیح در مورد باور مثبت نسبت به نگرانی و باور مثبت نسبت به تشریفات و نقش آن در تداوم وسواس
ج- بحث در مورد انجام مواجهه و قطع تشریفات و «تحلیل سود و زیان» به منظور مقابله با باورهای مثبت ناسازگارانه
د- انجام مراحل اول، دوم و آموزش مرحله‌ی سوم (توجه تقسیم‌ شده) تکنیک آموزش توجه به منظور جهت‌دهی به توجه درمانجویان
ه- انجام تکنیک مواجهه با آلودگی از طریق مواجهه‌ی دستها و پاها
شرح جلسه
ابتدا تکالیف و انجام آنها و موفقیت یا عدم موفقیت در انجام تکلیف بررسی می‌شود. سپس بحث اصلی این جلسه مطرح می‌گردد. از دیگر باورها (اصول) در افراد مبتلا به وسواس «باور مثبت نسبت به نگرانی» و «باور مثبت نسبت به تشریفات» است. باور نخست مشترک بین افراد مبتلا به وسواس و افراد واجد اختلالات دیگر نظیر اضطراب است. یعنی این باور که فرد فکر می‌کند نگرانی چیز خوبی است و با نگرانی می‌تواند حواسش را متوجه کارها کرده و باعث می‌شود در کارها پیشرفت بیشتری داشته باشد، و در باور مثبت نسبت به تشریفات نیز، فرد فکر می‌کند که با انجام تشریفات می‌تواند موقعیت‌ها را تحت کنترل خودش داشته باشد. با نشخوار فکری می‌تواند حواسش متوجه مسائلی باشد که ممکن است عدم توجه به آنها، منجر به رسیدن آسیبی شود و به این ترتیب فرد فکر می‌کند که با انجام تشریفات امنیت خودش را حفظ خواهد کرد و خودش را از آسیب بسیاری از امور و مسائل در امان نگه خواهد داشت. به منظور تضعیف این باورها، فرد باید اقدام به انجام مواجهه و قطع تشریفات‌کند و به منظور تحلیل باور مثبت نسبت به نگرانی و تشریفات، اقدام به تحلیل سود و زیان حاصل از باورهای مثبت نسبت به نگرانی و تشریفات می‌کند و به تحلیل این مسأله می‌پردازد که آیا می‌توان نگرانی را به حداقل رساند و در عین حال با آرامش خاطر کارهاو فعالیت‌ها را انجام داد. همچنین برای تضعیف باورهای مثبت نسبت به تشریفات از درمانجو می‌خواهیم که مواجهه را انجام داده و تشریفات را قطع کند و در مرحله عمل ببیند که بدون انجام تشریفات نیز می‌توان امور را در حد ضرورت تحت کنترل خود داشت و کنترل امور به آن مفهومی که در انجام تشریفات مد نظر است ضرورتی ندارد. سپس مرحله سوم آموزش توجه تحت عنوان«توجه تقسیم شده‌»آموزش داده می‌شود و به منظور انجام مواجهه برای تضعیف باورها، مواجهه از طریق روش آلودگی دست‌ها و پاها انجام می‌شود و از درمانجویان خواسته می‌شود که اثرات حاصل از این آلودگی را برای مدت ۲۴ساعت حفظ کنند. و در ضمن تمرین ATT را دوبار در روز و هر بار ۱۰الی۱۵ دقیقه انجام دهند. علاوه بر این تکالیف جلسات قبل و همچنین انجام تکلیف تحلیل سود و زیان مورد تأکید قرار می‌گیرد.
تکلیف
– مواجهه و قطع تشریفات به منظور تضعیف باورهای مختلف از جمله باورهای مثبت
– انجام ATT دو بار در روز و هر بار ۱۰ الی ۱۵ دقیقه
– تحلیل سود و زیان برای بررسی نقش نگرانی
– نگه داشتن اثرات حاصل از مواجهه به مدت ۲۴ ساعت
– تاکید بر تداوم انجام سایر روشها نظیر رها کردن افکار، تغییر تفسیر و فاصله گرفتن از غنی‌سازی ذهن
جلسه‌ی ششم: درمان باور (اصل) عدم‌اطمینان‌شناختی در وسواس
هدف
آشنایی درمانجویان با باور (اصل) عدم‌اطمینان‌شناختی و روش‌های درمان آن و آشنایی با یکی‌دیگر از روش‌های مواجهه به منظور تغییر باور‌های فراشناخت
دستور جلسه
الف- مرور تکالیف انجام‌ شده توسط درمانجویان و بررسی مشکلات آنها در انجام تکالیف مربوط
ب- بحث در مورد باور عدم اطمینان شناختی و اثرات حاصل از آن از جمله شک و تردید و وارسی کردن
ج- توضیح در خصوص ضرورت قطع رفتارهای چک کردن و وارسی و بی‌اعتنایی به شک و تردیدها به منظور تضعیف باور عدم اطمینان شناختی
د- بررسی نقش و رابطه‌ی مذهب با وسواس و پاسخگویی به سوالات درمانجویان با توجه به مواجهه‌ی انجام‌ شده در جلسه‌ی قبل و ایجاد آمادگی ذهنی در آنان برای انجام مواجهه‌ی بعدی
ه- توضیح در مورد مرحله‌ی بعدی مواجهه تحت عنوان برنامه‌ی بی‌آبی و انجام آن توسط درمانجویان
شرح جلسه
ابتدا تکالیف و انجام آنها مورد بررسی قرار می‌گیرد و سپس بحث اصلی مطرح می‌شود. یکی دیگر از باورها در افراد وسواسی «عدم اطمینان شناختی» است. تصور آنها این است که حافظه‌شان در مقایسه با بقیه ضعیف‌تر است و در نتیجه مرتب اقدام به چک کردن و وارسی کارهایشان می‌کنند. در مسائل مختلف دچار شک و تردید می‌شوند که آیا درست انجام داده‌اند یا خیر، در حالی که در عمل چنین تفاوتی بین افراد مبتلا به وسواس و افراد غیرمبتلا وجود ندارد و آنچه که هست، عدم اطمینان به حافظه است و نه حافظه ضعیف. و از آنجایی که این عدم اطمینان نیز فقط یک فکر است و نه واقعیت، باید با موقعیت‌ها مواجه و با تأمل یک بار موقعیت را بررسی کرد؛ اما بعد از آن تشریفاتی همچون وارسی و چک کردن را انجام نداد و علی‌رغم شک و تردید از کنار این شک‌ها بی‌اعتنا گذشت و اضطراب حاصل را تحمل کرد. این اضطراب ها پس از آنکه به اوج رسید در صورت تداوم انجام تکلیف، خود به خود کاهش می‌یابد. همچنین با توجه به مواجهه جلسه قبل یعنی مواجهه دست‌ها و پاها با آلودگی و حفظ آن به مدت ۲۴ساعت، لاجرم پرسش‌هایی در ذهن درمانجویان در خصوص تکالیف مذهبی پدید می‌آید. گرچه این روش، روش درمان مذهبی نیست ولی توضیح داده می‌شود که در اسلام نجاست و پاکی تنها مربوط به نماز است درحالی که وسواس در اسلام حرام است. و اگر آنها واقعاً دغدغه مذهب را دارند باید در پی درمان وسواس‌شان که از نظر اسلام حرام است برآیند.
در این جلسه به تکلیفی دیگر در رابطه با مواجهه پرداخته می‌شود؛ و آن برنامه« بی‌آبی» است. به این ترتیب که از درمانجویان درخواست می‌شود که تا جلسه آینده حداقل استفاده از آب را داشته باشند. حمام هر دو روز یکبار، حداکثر ده دقیقه و در مردان حتی با مدت کمتر،خواندن نماز با تیمم و برای شستشوی ظروف یا مسئولیت به عهده فرد دیگری گذاشته می‌شود و یا با دستکش این کار را انجام دهند. قطعاً با انجام این روش اضطراب افزایش می‌یابدکه طبق روش‌های توضیح داده شده در جلسات قبل نسبت به آن بی‌اعتنا خواهند بود. در پایان برانجام تکالیف مربوط تأکید می‌شود.
تکلیف
– قطع رفتارهای چک کردن، وارسی و اطمینان‌طلبی در مواقع بروز شک و تردید به منظور مقابله با باور عدم اطمینان شناختی
– انجام برنامه‌ی بی‌آبی در منزل و حفظ آن تا جلسه‌ی بعدی توسط درمانجویان
– تاکید بر انجام روشهای مطرح ‌شده در جلسات قبل از جمله شامل مواجهه و قطع تشریفات، رها کردن فکر، فاصله گرفتن از غنی‌سازی ذهن و ATT
جلسه‌ی هفتم: ملاک احساسی در افراد مبتلا به وسواس
هدف
آشنایی با « ملاک احساسی در افراد مبتلا به وسواس» و روش تغییر (درمان) آن و آشنایی با یکی‌دیگر از روش‌های مواجهه به منظور تغییر باور‌های فراشناخت
دستور جلسه
الف- مرور تکالیف جلسه‌ی قبل و بررسی مشکلات درمانجویان در انجام تکالیف مربوط
ب- بحث در مورد اصل ششم تحت عنوان «ملاک احساسی در افراد وسواسی» برای انجام تشریفات یعنی تداوم تشریفات تا دستیابی به احساس تمامیت و در عین حال آسیب‌پذیری زیاد این احساس
ج- توضیح در مورد روشهای مقابله با ملاک احساسی از جمله توجه به زمان و رعایت حداقل زمان در انجام رفتارها و روش «تمرکز موقت و سریع بر موقعیت» به جای چک کردن و وارسی و در عین حال استفاده از روش تغییر تفسیر
د- توضیح در مورد روش کم‌آبی به عنوان مرحله‌ی بعدی در مواجهه‌ و چگونگی انجام آن