فهرست فرهنگ لغت خودمونی مردم ایران قسمت دوم

درگیر شدن-گرفتار شدن-دچار آمدن-برخورد کردن

جوراجور-دارای انواع گوناگون

روغن گرفتن از آب-از هر اتفاق خوب یا بدی به سود خود بهره گرفتن

باد گلو زدن-آروغ زدن

خنگ-نادان-ابله-کودن

زیر گوشی-بالش بسیار کوچک که هنگام خواب زیر گوش می نهند

پشت بندی کردن-به انتظار غذا چیز مختصری خوردن

تک و دو-دوندگی-درماندگی

آش آلو کردن-خجالت‌زده کردن-کنفت کردن-سکه‌ی یک پول کردن
حرف زدن-پشت سر کسی بدگویی کردن-وراجی کردن

دق مرده-گرفتار شده به بیماری دق-غمگین

به دل خود صابون مالیدن-به خود وعده ی خوش دادن

آفتاب به آفتاب(هر روز)

دَرَنگ-صدای شکستن چیزی یا زدن سیلی

 

تو پوزی زدن-تو دهنی زدن-با سخن تندکسی را نا امید کردن

خاطر خواه-عاشق-دل باخته
حبه کردن-دانه دانه کردن

 
حیوانکی-کلمه ای در مقام تاسف خوردن به حال کسی

ریختن توی دست و پا-فراوان یودن-همه جا پیدا شدن

 

آزگار(زمان دراز)

تکه ی کسی بودن-مناسب کسی بودن

بی کتاب-بی پیر-کار دشوار-بی دین-کافر

 
دست شما درد نکند-از شما سپاس گزارم

انگشت خوردن-افسوس خوردن-پشیمان بودن

 

 
پس کسی برآمدن-حریف کسی بودن
بازیگر-هنرپیشه ی سینما و تئاتر
تنگاتنگ-بسیار نزدیک به هم-بدون فاصله

جدول کشی-خط کشی و شبکه بندی

بی پیر-آدم بد و تربیت نشده-چیز سخت-کار دشوار

چپری آمدن-زود آمدن

چوغ-چوب

جان به لب رسیدن-به ستوه آمدن-طاقت از دست دادن

آب رفتن زیر پوست کسی-پس از لاغری کمی فربه شدن

تازگی-طراوت-خرمی-اخیرن

تردستی-مهارت-شعبده بازی
آفتابه‌دزد-دزدی که به ربودن چیزهای بی‌ارزش بسنده می‌کند
حَبه را قُبه کردن-کاهی را کوه کردن
جایی را جارو کردن-همه ی موجودی جایی را با خود بردن

دست و بال کسی تنگ بودن-تنگدست بودن-فقیر بودن

پایاپای-خرید کالا با کالا-حساب کردن طلب های خود را به جای وام های گرفته
با پا پس زدن و با دست پیش کشیدن- از بام خواندن و از در راندن
دُنگی-دانگی
به خاک سیاه نشاندن-بدبخت و ذلیل کردن

 

رد زدن-رد پای کسی را گرفتن-نشان به جایی بردن

چرب و نرم-غذای پر روغن و خوشمزه-سخن دلنشین-آدم متملق
خود را شناختن-به حد بلوغ رسیدن

چروکیده-چین دار شده-ناصاف

زیر گوشی-بالش بسیار کوچک که هنگام خواب زیر گوش می نهند

زیر زمین-اتاق یا بخشی از ساختمان که در پایین تر از سطح زمین قرار دارد

چهره شدن-مورد توجه قرار گرفتن-گل کردن

بلغمی مزاج-آدم خونسرد و اخمو

زهره آب شدن-سخت وحشت کردن-از وحشت به حال مرگ افتادن

جن زده-دیوانه

روی شکم سیری-بدون تعهد-از سر بی خیالی

ابریشم-زن نوازنده-مطرب

دستگیر شدن-فهمیدن-متوجه شدن-بو بردن-عاید شدن-بازداشت شدن

 

بخرج دادن-نشان دادن-مصرف کردن-جلوه دادن

به حساب آوردن کسی-برای کسی اهمیت قائل شدن-دخالت دادن کسی

 

از کسی رودست خوردن(از کسی فریب خوردن)

زانویی-زانو

 

ابوقراضه-ابوطیاره

آفتابی شدن-پیدا و آشکار شدن-بیرون زدن آب قنات

زیر تشکی-رشوه

از جمله‌ی کسانی نبودن که مخاطب گوینده‌ی جمله را از آنان پنداشته است

جفتک پراندن-لگد زدن-بد رفتاری کردن-مخالفت کردن

انگشتر پا-چیز بی‌ارزش

بن بست-کوچه ای که راه در رو نداشته باشد-مشکلی که راه حل نداشته باشد

از سیر تا پیاز(همه چیز، با همه‌ی جزئیات)

رفتن ِ سر کسی-از پرحرفی کسی خسته شدن-از صدای بلند کسی یا چیزی ناراحت شدن

خرده حساب با کسی داشتن-با کسی دشمنی قبلی داشتن

 

رگ بسمل کسی خاریدن-در معرض خطر و مرگ قرار گرفتن

دو دستگی-اختلاف عقیده-عدم اتفاق

خام شدن-فریب خوردن-اغفال شدن
دلمه-لخته-منعقد-سفت شده
اَل اَمان-زینهار-پناه بر خدا

آفتاب از کدام طرف در آمده؟(چه عجب از این طرف‌ها؟!)

 

چشم کسی را خون گرفتن-سخت خشمگین شدن

انگشت در سوراخ مار کردن-دانسته خود را هلاک کردن

 

ذکر گفتن-پی در پی دعا خواندن

خودفروشی-فاحشگی-خیانت

 

پیس-کسی که پوستش با لکه هایی دو رنگ می شود

بزن و بکوب-ساز و آواز و رقص-مجلس بزم

چوب آخر را زدن-پایان کاری را اعلام کردن-مانند در حراج

جنسی-آن چه که به سکس مربوط باشد
راه حل آسپرینی-راه حل موقت و غیر اصولی

تو مشت کسی بودن-کاملا در اختیار کسی بودن

پشت بندی کردن-به انتظار غذا چیز مختصری خوردن

جیک جیک-آواز پرندگان-سخنی که فهمیده نمی شود

آبِ سیاه(نیمه کوری)

انسان بودن-شریف و درست بودن

تخم حرام-حرام زاده-شرور-شیطان

آشنا روشنا(دوست آشنا)
حوصله ی کسی سر رفتن-خسته و کسل شدن-بی تاب شدن
زبان تر کردن-سخن گفتن

بِبُری-بمیری ! چقدر حرف می زنی !

چل و چو انداختن-منتشر کردن شایعه

دور تسبیح-بسیار و بی شمار
راه آهن-دو خط آهن موازی که قطار بر آن حرکت می کند

بد کاره-زن ولگرد و عصمت فروش

زدن به سر کسی-ناگهان فکری به سر کسی آمدن-عقل خود را از دست دادن

چرخیدن در روی یک پاشنه-تغییر نکردن وضعیت-گذشتن وضع به منوال سابق

چشم به روشنایی افتادن-سودی را در جایی گمان کردن و به آن طمع کردن

اُق زدن-بالا آوردن

دلسوزه-سوختن دل از حسد و مانند آن

از پشه گوشت کبابی خواستن(خواهش یا انتظاری نابه‌جا و نشدنی داشتن)
چم گرفتن-رونق گرفتن-سر و سامان گرفتن

 

ایراد بنی‌اسرائیلی-بهانه‎های بی‌خود و بی‌جهت

خرج و برج-خرج و متعلقات آن
رد کردن-برگردانیدن-پس دادن-رفوزه کردن-از سر باز کردن-پنهانی دادن-پنهانی عبور دادن

دوبلاژ-برگردان گفت و گوی فیلم به زبان دیگر

دنباله رو-پی رو-مقلد

زنانه-ویژه ی زنان

 

خانه بستن-در بازی نرد دو مهره را در یک خانه قرار دادن تا حریف نتواند در آن جا بنشیند

اُمُل(عقب‌افتاده، قدیمی)

باش !-نگاه کن-ببین

چسبیدن خِر کسی-گریبان کسی را گرفتن و به اصرار چیزی خواستن

دل قرصی دادن-اطمینان خاطر دادن

استغفرالله-خدا نکند-خدای نکرده-هرگز

دو دلی-تردید-بی تصمیمی

دَمَر-دراز کشیده روی سینه و شکم

دم ِ بخت-دختری که به سن ازدواج رسیده است

آمدن(آغاز به کاری کردن)

 

زنبور زدن-نیش زدن زنبور

به خط کردن-به صف کشیدن

انگشت کردن-انگشت رساندن

بچه افتادن-سقط شدن جنین

 

 

پاسور زدن-پاسور بازی کردن

چاله چوله-جای پر از گودال-زمین ناهموار

از دیوار مردم بالا رفتن(دزدی کردن)
ریش خود را در آسیا سفید نکردن-تجربه داشتن
پینه بستن-سخت شدن پوست کف دست و پا
تق و پوق-سر و صدا-بگیر و ببند

بر و بیا داشتن-رفت و آمد بسیار داشتن-دم و دستگاه داشتن

از کیسه‌ی خلیفه بخشیدن-از دارایی دیگران بخشیدن

چل مرد-مرد کوتاه قد

در عالم هپروت سیر کردن-دارای خیالات واهی بودن-کاملن بی خبر بودن

خاکشیر نبات به حلق کسی کزدن-لطف و محبت بیش از اندازه به کسی کردن

ذُق زدن-بهانه گرفتن و گریه کردن-نق زدن

بالا انداختن-نوشیدن مشروبات الکلی

دندان گیر-قابل خوردن و جویدن-قابل توجه-پر سود
خشک-بدون انعطاف-بی عاطفه-خشن
بد سابقه-بد پیشینه-دارای گذشته ی بد

خوره-جذام-آکله

بله قربان-در حالت احترام در جواب مثبت می گویند-مجازا به معنی تملق است

تمام عیار-کامل-خالص-بدون نقص
 

در کشتی نشستن و با ناخدا جنگیدن-ناسپاسی کردن

دم ِ دست-آماده-حاضر-در دسترس

خوش خیال-آن که به دل بد راه نمی دهد-بی خیال

اختلاط کردن-بی‌هدف از این در و آن در گفت‌وگو کردن

 

تپق زدن-بیرون شدن بی اراده ی کلمه از زبان-چیزی جز مقصود گفتن

خل بازی-حرکات غیر منطقی و غیر عاقلانه

زیر شلواری-زیر جامه

تو خالی-دروغین-غیر واقعی-بی عرضه-دارای ظاهر غلط اندار

حکیم باشی-پژشک تجربی و مدرسه نرفته

دسته راه انداختن-دسته و جمعیت ترتیب دادن

آشوب شدن دل(دچار تهوع شدن)

درس خوان-شاگرد زرنگ و کوشا

 

انکر منکر(بسیار زشت و بدترکیب)

 

اُق زدن-بالا آوردن

پوشک-کهنه ی بچه

درو کردن-پشت سر هم با گلوله زدن و انداختن
دست به دهن-کسی که به اندازه ی مخارجش درآمد روزانه دارد-آدم کم درآمد و تهی دست

چله ی کوچک-بیست روز میان هفدهم بهمن و پنجم اسفند

چاشنی زدن-ریختن یا زدن چاشنی به غدا

داداش-برادر-لفظی برای ابراز صمیمیت

دل قرصی دادن-اطمینان خاطر دادن

پاشنه ترکیده-بی سر و پا-آدم پست

 

این پا آن پا کردن-دودل بودن-وقت تلف کردن

چوری-جوجه ی تازه از تخم درآمده

خوب کردن-درمان کردن-شفا دادن
دست دراز کردن-به حریم و حقوق دیگران تجاوز کردن
روی دست کسی گذاشتن-به کسی تحمیل کردن

آب در چشم نداشتن(شرم و حیا نداشتن)
تو دماغی-صدایی که بخشی از آن از بینی برآید

خود را بستن-پول دار شدن

بازداشتن-منع کردن-مانع شدن

برادر تنی-برادر حقیقی

آقام که شما باشید-خدمت شما عرض کنم
انگشت خوردن-افسوس خوردن-پشیمان بودن

بَده کردن-کسی را بد وانمود کردن-کنفت کردن-از چشم انداختن

دُهُل دریده-بی شرم-ناپارسا

 

چغل خور-سخن چین
پدر مرده-یتیم-خطابی به هنگام خشم مانند پدر آمرزیده یا ننه مرده

بیرق کسی نخوابیدن-همواره کامروا بودن-پایدار بودن دولت و شکوه

بامبول سوار کردن- بامبول در آوردن
از پا ننشستن(سماجت ورزیدن، از کوشش دست نکشیدن)

از زبان افتادن-لال شدن

بزمجه-سوسمار-درحالت دشنام به کودکان می گویند

 
دست به کار نرفتن-حال کار کردن نداشتن-برای کار بی حوصله بودن

زرت-صدای باد در کردن یا شیشکی

آهوی خاور-آفتاب

چار چشم-کسی مه عینک می زند

 

 

ته دار-پایه دار

بد حرف-کسی که پیوسته حرف های زشت می زند

زیر رکاب کشیدن کسی-کسی را مطیع و تابع ساختن

باریک-دقیق-حساس

چس و فس-اسباب خرده ریزه ی ناقابل-خرت و پرت

 

تف توی یخه ی خود انداختن-خود را بد نام کردن
زپرتی-چیز یا شخص ناتوان-زوار در رفته-بی زور

دست از جان شستن-از جان گذشتن-پروای جان نکردن

زد و خورد-کتک کاری-دعوا و مرافعه

چهار چنگول شدن-خشک شدن اعضای بدن

بشکن بشکن-وقت شادی و شادمانی-جشن و سرور

چپ دست کسی-که کارهایش را با دست چپ می کند

بکسل کردن-چیزی را به دنبال خود کشیدن و بردن

آیینه‌ی اسکندری-آفتاب

تشنه ی چیزی بودن-یه چیزی سخت اشتیاق داشتن

دست نخورده-استفاده نشده-چنان که نهاده باشند

خر پول-دارای پول زیاد-تروتمند

 

اهل کوفه-سست پیمان-بی‌وفا و غیرقابل اعتماد

دَلِگی-هیزی-چشم چرانی

 
تو سر چیزی زدن-از ارزش واقعی چیزی کاستن

پا زدن-حق را پایمال کردن-زیان رساندن
پابند شدن-دلبستگی پیدا کردن-به چیزی یا کسی گرفتار شدن

اسم شپش کسی منیژه خانم بودن(خودبزرگ‌بینی احمقانه داشتن)

راحت باش-خطابی به سربازان به هنگام آموزش نظامی برای اندکی استراحت

 

 
چنار عباس علی-متلک بد

حرف از دهن کسی قاپیدن-سخن کسی را به نام خود قلمداد کردن

تلَکه-پول یا چیزی که با فریب و چاپلوسی از کسی بگیرند

داماد سرخانه-دامادی که در خانه ی پدر زن زندگی می کند

 

تخت شدن-صاف و هموار شدن-کاملا نشئه شدن

خُردینه-بچه ی خردسال
خریت-نادانی-حماقت

دزد و حیز-نادرست و مکار

چپ افتادن با کسی-مخالف شدن با کسی-پیله کردن به کسی

دیدن کردن-عیادت کردن-زیارت کردن-ملاقات کردن

خیس کرده-تر کرده-در آب قرار داده

از زیر بته عمل آمدن-خانواده و اصل و نسبی نداشتن

دماغ چاقی-احوال پرسی

چاره ساز-خداوند

بوسیدن و به تاقچه گذاشتن-ترک گفتن-کنار گذاشتن

بریز و بپاش-دم و دستگاه-خرج بسیار

 

جن بو داده-نوعی دشنام است
دُم سیخ شدن-سقط شدن-مردن

زیر جلی-پنهانی-آهسته

آبجی خاک‌انداز(زن فضول و خبرچین)

دو به دو-دو تا دو تا

بار آوردن-تربیت کردن-ایجاد کردن-تولید کردن-نتیجه دادن-سبب شدن

دهنه سرخود-بی بند و بار

چاتمه-چند تفنگ که یه صورت ضربدر به هم تکیه داده اند

 

اجل معلق-مرگ ناگهانی

جدا جدا-یکی یکی-جداگانه
رده-حرف زشت یا نامربوط

تخم مرغ عسلی-تخم مرغی که در آب گرم نیم پز شده است

 

دال به دال-پشت سر هم

بند و بار-قید های اجتماعی-آداب زندگی

تو دل کسی رفتن-به کسی حمله کردن-با اعتراض به کسی پاسخ دادن

جوان مرگ شدن-در جوانی مردن

چزاندن-ضعیفی را آزار دادن

به دست و پا افتادن-به تلاش و تقلای زیاد افتادن

چمچاره-در پاسخ به پرسش احمقانه می دهند

 

چشم و چار-چشم-دید-بینایی

 

بغل پر کن-دختر یا زن چاق

دفتر روزنامه-دفتری که در آن ریز همه ی داد و ستدهای روزانه را ثبت می کنند

ار زبان کسی(از قول کسی)

الف(قاچ خربزه و از این قبیل، بچه‌ی کوچک، سیخ، راست)

چشم و دل دویدن-چشم چرانی کردن-هوس رانی کردن

پا ندادن-امکانی پیش نیامدن

بریدن-از نفس افتادن-درمانده شدن-از حرکت باز ماندن

دولت منزل-دولت سرا

راه حل آسپرینی-راه حل موقت و غیر اصولی
چوب به سوراخ زنبور کردن-شوراندن و تحریک کردن عده ای

اشهد را گفتن(برای مرگ آماده شدن)

 

آشغالی-سپور

خوب-کافی-بسیار

توپیدن-پرخاش کردن-تشر زدن
تیز کردن گوش-دقت کردن برای درست شنیدن سخنی مهم

خاطر کسی را خواستن-کسی را دوست داشتن

زدن زیر آواز-بی مقدمه به خواندن پرداختن
آشیخ روباه-آب‌زیرکاه-مکار

 
داریه زنگی-دایره ای دارای سنج های کوچک که چون آن را بنوازند از آن ستج ها آواز بر می آید

 

 

تازه به دوران رسیده-نو کیسه-کسی که تازه به ثروت یا به جایی رسیده است

تو سری خورده-آدم خوار و حقیر
پُخت-هر نوبت از پختن

الدرم بلدرم کردن(بد و بیراه گفتن، ناسزا گفتن)

پُز دادن-خودنمایی بی جا کردن-فیس آمدن

رعیت داری کردن-حراست کردن از زیردستان-مورد نوازش و محبت قرار دادن زیردستان

جیش-ادرار در زبان کودکان

به تنگ آوردن-به ستوه آوردن-خسته کردن

بچه گولزنک-غیر واقعی-بی ارزش

پوست کلفتی کردن-مقاومت کردن-سخت جانی کردن

تُک زبانی حرف زدن-لکنت داشتن-گرفتگی زبان داشتن
خواب زده-خواب آلود-خواب گرفته

باعث و بانی-عامل-محرک-سبب-حامی

چه غلط ها !-چه فضولی ها !

چهار چنگول شدن-خشک شدن اعضای بدن

 

خاک عالم-تکیه کلامی برای اظهار تعجب و شرمندگی و ناراحتی

تنگ هم-چسبیده به هم

چتری-به شکل نیم دایره-قوسی

خودی-آشنا

اوت بودن(بی‌خبر بودن، از مرحله پرت بودن)

به حول و ولا افتادن-دستپاچه و مضطرب شدن-به تلاش و تقلا افتادن
تیر رس-میدان دید-منطقه ی نزدیک

روضه خواندن-سخنان بی فایده گفتن-آه و ناله کردن

دو قورت و نیمش باقی بودن-با وجود بهره بردن فراوان هنوز ناسپاس بودن

اَتَر زدن(فال بد زدن)

چاقو دسته کردن-از سرما لرزیدن
دل کسی تو ریختن-دچار دلهره ی ناگهانی شدن-وحشت کردن

تخسی-شیطنت-شرارت-ناقلایی

 
دقه-دقیقه

حمله کردن-یورش بردن

 

آب بردار-دوپهلو-کنایه‌آمیز

استغفرالله(خدا نکند، خدای نکرده، هرگز)

پشه کوره-پشه ی ریز

پشتک-پرش از پشت

 

دود چراغ-کشیدن شیره

جانماز آب کشیدن-تظاهر به پرهیزکاری کردن-خود را بی گناه وانمودن

بیرون رفتن-به توالت رفتن

چشم و چار-چشم-دید-بینایی

پاترس-ترساندن کودکان برای بازداشتن از کاری
بد زبان- بد دهن

برده خورده-ملاحظه-پروا
پوشال-چیزهای سبک-میان تهی و بی ارزش

پیاله فروش-میخانه چی

چاک خوردن-شکافته شدن-پاره شدن

خیت شدن-شرمنده شدن-کنفت شدن-بور شدن

دهن کسی را آب انداختن-کسی را به طمع انداختن-میل شدید در کسی ایجاد کردن

این خاکدان-دنیا

از منبر پایین آمدن(از پرچانگی دست برداشتن، سخن را به پایان آوردن)

رگ خواب کسی را به دست آوردن-نقطه ضعف کسی را پیدا کردن-کسی را تابع خود کردن

آه نداشتن که با ناله سودا کردن(آه در بساط نداشتن)

دارایی-ثروت-وزارت خانه ای که امور مالی کشور در آن رسیدگی و برنامه ریزی می شود

بیخود-بی مصرف-بدرد نخور

رک گو-کسی که صریح و بی پروا حرف می زند

خالچه و میخچه گذاشتن-شاخ و برگ دادن-شرح و تفصیل بیش از اندازه دادن