بهترین مجموعه اصطلاحات کوچه بازاری مردم ایران قسمت 239

تک و تنها-یکه و تنها-به تنهایی

چوب چوبی-دیوار یا در مشبک و چوبی

 

دیپلمه-کسی که دیپلم دارد

دست بالا را گرفتن-حداکثر را فرض کردن

آتش‌پاره-شوخ و شنگ-فرز و چالاک-کرم شبتاب

افتادن تشت کسی از بام(رسوا شدن، باز شدن مشت کسی)

دور کسی گشتن-قربان صدقه ی کسی رفتن

 

ازرق-چشم زاغ

بر وفق-مطابق-موافق

به قوزک پای کسی نرسیدن-در برابر کسی بسیار حقیر و ناچیز یودن

پیه سوز- پی سوز
زدن به سیم آخر-آخرین چاره را به کار بردن حتا اگر به ضرر باشد-خود را به لاقیدی زدن و به عاقبت کار نیاندیشیدن
توپیدن-پرخاش کردن-تشر زدن

تفنگ در کردن-تیراندازی با تفنگ
خر گردن-گردن کلفت-بی عار

از زمین سبز شدن(ناگهان و بی‌خبر پدیدار شدن، به‌طور غیرمنتظره حاضر شدن)

چهار عمل اصلی-جمع و تفریق و ضرب و تقسیم
حمله ای-مبتلا به بیماری غش

راست و ریس-موانع و معایب

راحتی-دمپایی
زاچ-زائو

جور کردن-یکسان کردن-فراهم کردن

آروغ بی‌جا زدن(نابه‌جا سخن‌گفتن، نسنجیده کاری کردن)

بی در و پیکر-ولنگ و واز-بی حساب و کتاب-بی نظم و قاعده

 

پیش کردن در-بستن در

به تنگ آمدن-به ستوه آمدن-خسته شدن
دَمب چیزی را چسبیدن-کاری را پی گیری کزدن و ادامه دادن

خایه مال-چاپلوس-متملق-دستمال به دست

خرده خرجی-خرج های اندک

چک و چانه زدن-چانه زدن-وراجی کردن-مذاکره ی فراوان کردن

بز بگیر-کسی که همیشه به دنبال جنس ارزان یا معاملات پر سود است

دلگشاد-بیرون آمده از غم و اندوه

چموش-سرکش-یکدنده
 

چله ی کوچک-بیست روز میان هفدهم بهمن و پنجم اسفند

تخم طلا گذاشتن-کنایه از چیز گران بها آوردن-کار بسیار مهمی انجام دادن

دانه دانه-یک یک

حشل-خطر

خط هوایی-راه هوایی-مسیر هواپیما

پیشنماز-کسی که پیشاپیش دیگران نماز می خواند و دیگران به او اقتدا می کنند

دستشویی-توالت-مستراح

پشت چیزی گذاشتن-با پشتکار دنبال چیزی رفتن-کاری را با اراده ی محکم دنبال کردن

دانش سرای عالی-آموزشگاه تربیت استاد

جور کسی را کشیدن-کاری را به جای کسی برای او کردن
خشک زدن-مات و مبهوت ماندن

جُعلق-آدم بی سر و پا و بی ادب

حرف دهن خود را نفهمیدن-مزخرف گفتن-حرف بی ربط زدن

دست به یقه شدن-دست به گریبان شدن

حرف را خوردن-ناگهان سخن را بریدن و خاموش شدن

آتش‌بیار معرکه(فتنه‌انگیز میان دو دشمن)

دَم دار-هوای گرم و پر رطوبت

خاور زمین-قاره ی آسیا

زیر بال کسی را گرفتن-به کسی کمک کردن

از بیخ-یکسره-به‌کلی-کاملن

چُش گفتن-جلوگیری کردن-مانع شدن

از دروازه نگذشتن، از سوراخ سوزن گذشتن-حالاتی بی‌ثبات و بسیار متضاد داشتن

پدر زن سلام-نخستین دیدار داماد در خانه پدر زن

بازداشت-توقیف موقت-موقتا زندانی کردن

راحت کردن-کشتن

انگشت بر حرف نهادن(ایراد گرفتن، نکته‌گیری کردن، اعتراض کردن)

پوشک-کهنه ی بچه

به بخت خود پشت پا زدن-فرصت مناسبی را از دست دادن-از خوشبختی مسلمی چشم پوشیدن

پدر مادر دار-نجیب-اصیل-آبرومند و خوب

جامه شور-رختشوی

چُغُلی-سخن چینی-غیبت-شکایت
از زیر کار در رفتن(تن زدن و نپذیرفتن کاری، کار را جدی نگرفتن)

چرق چوروق-صدای جویدن آدامس و مانند آن

 

تو هچل افتادن-به دردسر افتادن-دچار مشکل شدن

از پشت کوه آمدن-بی‌خبر از آداب و رسوم بودن-دهاتی بودن
این دو کله‌دار-خورشید و ماه

پس کشیدن-به عقب کشیدن

از زور پسی به گربه آقا عمو گفتن(با دشمنی که دفع آن نمی‌توان، مدارا کردن)

تنگ هم-چسبیده به هم

پِر پِر-در زبان کودکان : صدای پریدن پرنده
چشم و چراغ-شخص مورد علاقه-محبوب

تفنگ بادی-تفنگ ویژه ی بازی کودکان
بامبه-توسری

ژیلت-نیم تنه ی بدون آستین و جلو باز
پا سبک-مبارک قدم-جلف و سبک
ختم قرآن کردن-یک بار قرآن را از اول تا آخر خواندن

چای خانه-محلی که وسایل چای را در آن جا می گذارند-قهوه خانه

داش مشدی-لوطی محل-آن که غرور جوانی دارد

جفت و جلا-تکاپو و تلاش-دوز و کلک

روده درازی کردن-پر حرفی کردن-وراجی کردن

داد و بی داد-جار و جنجال-هیاهو

خر پشته-پشته ی بزرگ سقف شکم داری که روی ایوان و راه پله می سازند

بله قربان-در حالت احترام در جواب مثبت می گویند-مجازا به معنی تملق است

زبان ریختن-سر و زبان داشتن-با چرب زبانی و شیرین سخنی کار خود را کردن

پس نشستن-عقب نشینی کردن

از روی شکم‌سیری(از سر بی‌مسئولیتی، بدون تعمق)

پاترس-ترساندن کودکان برای بازداشتن از کاری
آب رفتن زیر پوست کسی-پس از لاغری کمی فربه شدن

خر زور-نیرومند-پرزور

 

آخرین تیر ترکش(آخرین تدبیر)

حلال زاده-پاک و نجیب

انگولک کردن-سر به سر گذاشتن-با انگشت به چیزی ور رفتن-انگشت رساندن

بته مرده-بی اصل و نسب-بی کس و کار

جان کلام-اصل مطلب

بریدن از کسی یا چیزی-دست کشیدن از چیزی-ترک کردن-قطع رابطه و دوستی

آب بردار(دوپهلو، کنایه‌آمیز)

پس انداز کردن-پول کنار گذاشتن-صرفه جویی کردن

 

 

تو بحر چیزی رفتن-در چیزی دقیق شدن-سخت متوجه ی چیزی شدن

 

دُم کسی را گرفتن-از کسی پی روی و تقلید کردن-کسی را رها نکردن

خاک برگ-برگ خشک خرد شده

رج بستن-به ردیف کردن-دسته کردن

تغ تغ-صدای برخورد دو چیز به هم
از ترس مار توی دهان اژدها رفتن(از باران به ناودان پناه آوردن)
دست به چماق-چماق در دست-آماده ی چماق زدن
خدمت کردن-دوره ی سربازی را طی کردن
درد و بلای کسی به جان خوردن-تعبیری تحقیرآمیز برای مقایسه ی دو نفر با یکدیگر که این یکی صفات آن دیگری را نداشته باشد
دل و دماغ نماندن برای کسی-حال و حوصله ای در کسی نبودن

استخوان جلوی سگ انداختن(با بخششی ناچیز دهان کسی را بستن)

 

چل گُل-روغنی با خاصیت دارویی
تِر زدن-خراب کردن کار
بنا گذاشتن-قرار گذاشتن

ذِله آمدن-به ستوه آمدن-خسته و عاجز شدن

خودخور-کسی که غم خود را در دل می ریزد و با کسی در میان نمی گذارد

ریغو-مردنی-ضعیف مزاج-کم مقاومت

بر ملا شدن-آشکار گشتن

دندانه دندانه-دارای برجستگی ها و بریدگی هایی در کناره

بوی الرحمان کسی بلند شدن-نزدیک به مرگ شدن-مردن

پفکی-سخت بی دوام و ضعیف
دماغ گنده-ثروتمند-سرشناس

درگاهی-آستانه
داداشی-برادر در زبان کودکان
زنده دل-آدم با شور و حرارت-پرنشاط

چماق دار-زور گو-کسی که با زور مقصود خود را به دیگری تحمیل کند

خاک برگ-برگ خشک خرد شده
جناغ شکستن-شرط بندی کردن با جناغ مرغ

تَک-بی نظیر-مفرد-تنها

پر و پخش-پراکنده

خَنج-ناخن کشیدن بر چیزی

زمزمه کردن-زیر لب خواندن-ترنم کردن

انگشت‌نگاری(ثبت کردن اثر خطوط روی انگشتان برای شناسایی در آینده)

خر لنگ خود را به منزل رساندن-با وجود سختی کار را به پایان رساندن

بوی قرمه سبزی دادن سر-با زدن حرف های خطرناک موجب خطر جانی یا دردسر خود شدن

انگشتر پا(چیز بی‌ارزش)

آب شدن قند توی دل-لذت بسیار بردن

چراغ باران-چراغانی

 

دل پَر زدن-بسیار مشتاق بودن

روی سگ کسی بالا آمدن-تندخویی کردن-ناسازگاری کردن

بد مزاج-عبوس-ترشرو-تندخو

بند شدن در جایی-قرار یافتن-ساکن شدن-آرام گرفتن

خایه دستمال کردن-چاپلوسی کردن-منت کشیدن

دال-خمیده-کج

جز جگر-سوختگی دل بر اثر اندوه و مصیبت

بالا دست-صدر مجلس-حریف چیره

چک و چیل-لب و لوچه

زت زیاد-کوناه شده ی “عزت زیاد” در زبان لوطی ها

چرخی-کبوتری که در آسمان معلق می زند-کسی که روی چرخ و گاری چیزی می فروشد

خاله خوانده-زنی که با همه طرح دوستی می ریزد

رژیم گرفتن-رژیم داشتن
جیره ی کسی را روی یخ نوشتن و جلو آفتاب گذاشتن-با کسی دشمنی کردن

پاشنه بخواب-کفش راحتی

پِشک-نرمی و پرده های بینی

جا ماندن-فراموش شدن

دله-هرزه-چشم چران-پرخور

پای چیزی را خوردن-تاوان کاری را پس دادن

پشت اندر پشت-نسل اندر نسل

حلبی آباد-آلونک نشین های خارج از شهر

دید زدن-چشم چرانی کردن-دور و بر را نگاهی انداختن

از پارو بالا رفتن پول-ثروت بسیار داشتن

اصلاح(تراشیدن ریش و آرایش موی سر نزد مردان)

 

تاپ و توپ-سر و صدای ضربه-داد و فریاد

 

بُراق شدن-با خشم و غضب با کسی برخورد کردن

خیکی-آدم چاق و فربه

رو آوردن-مراجعه کردن-دست به دامن شدن-پناه جستن

این در و آن در زدن(برای انجام کاری کوشش بسیار کردن)

زخمه-ضربه ای که برای نواختن به تار می زنند.

بی ریشه-بدون اصالت-نا اهل-نا نجیب

تو هم رفتن-اوقات تلخ شدن-ناراحت شدن

افسار پاره کردن(سرپیچی کردن، یاغی شدن)

 

زبان چرب و نرم داشتن-گفتار خوشایند و فریبنده داشتن

 

ریقش را در آوردن-بیرون آوردن مواد درون امعا و احشا

جاصابونی-ظرفی که صابون را در آن می گذارند

از سر کسی افتادن-عادتی را ترک کردن

جرات داشتن-دلیر بودن-جسارت داشتن

جُل-پوششی که روی اسب و خر می اندازند-لباس کهنه-میوه های بته ی مرده

دوشیدن-به ناحق و فریب از کسی پولی گرفتن

جن بو داده-نوعی دشنام است

از زور پسی(از روی ناچاری، اجبارن)

خش-صدای گرفته-خراش

بخت-شانس-اقبال-شوهر

 

با کسی ندار شدن-با کسی خودمانی

آب رفتن-بی‌اعتبار شدن-کوچک شدن

زیادی کردن-زاید بودن-غیر لازم بودن

آب خنک خوردن-به زندان افتادن

جلبی-حقه بازی-فاحشگی

چاچول بازی-حقه بازی-هوچی گری-لاف زنی

آسمان‌جل-ندار-بی‌چیز-کسی که رواندازش آسمان است
چرکمُرد-پر چرک و کثیف

 

خاله رورو-زنی که به علت چاقی یا آبستنی به زحمت راه می رود

آب در هاون کوفتن-کار بی‌هوده کردن
دستمال سفره-پارچه ای که کنار سفره می نهند تا با آن دست و لب را از غذا پاک کنند

پف کردن-ورم کردن-باد کردن-مغرور شدن

جاگرم کردن-در جایی ماندن

خرده شیشه داشتن جنس کسی-بدحنس بودن-آب زیرکاه بودن

 
چس مال کردن-لباس یا ظزفی را سرسری و با بی دقتی شستن

دود چراغ-کشیدن شیره

پیش زدن-جلو زدن-سبقت گرفتن

 

تُک زبانی حرف زدن-لکنت داشتن-گرفتگی زبان داشتن

دمبکی-دمبک زن-بی ادب و نفهم

خاله خامباجی-نگا. خاله خاک انداز
خانوار-مجموع اعضای یک خانواده
زجرکش کردن-به زجر و شکنجه کشتن

آب نخوردن-درنگ نکردن

رفتن به کسی-شبیه بودن به کسی

 

بی ریخت-زشت-بد ترکیب
جز جگر زدن-نفرینی است به معنی به بلا گرفتار شدن-دل سوختن بر اثر اندوه و مصیبت

پاشنه ی کسی را کشیدن-با فریب کسی را به کاری برانگیختن

از خوشحالی در پوست نگنجیدن(از شادی سر از پا نشناختن)

به خورد چیزی دادن-نفوذ دادن-وارد کردن

دیم کاری-کشاورزی دیم

زنندگی-زشتی-نفرت انگیزی

از چشم کسی برق پریدن(شدت ضربه‌ای را که به کسی وارد شده است نشان می‌دهد)

دست ننه ات درد نکند-به تمسخر به کسی که کار نادرست کرده است می گویند

 

به حرف آوردن کسی-کسی را به سخن گفتن واداشتن

پیه چیزی را به تن مالیدن-خود را برای چیزی آماده کردن

تکان نخوردن آب از آب- آب از آب تکان نخوردن

پَخت-لوازم مورد نیاز زندگی

چشم برداشتن-زضا دادن-قبول کردن
خودرنگ-دارای رنگ طبیعی

آتش به گور کسی باریدن(پس از مرگ دچار عذاب شدن)

اتر خان رشتی-آدم پرافاده
آب آتش زده(اشک)

رفت و روب-جارو و پارو-خانه تکانی-تمیز کردن منزل

روز پنجاه هزار سال-روز قیامت

در دهان ها افتادن-شایع شدن-شهرت یافتن
جایی را جارو کردن-همه ی موجودی جایی را با خود بردن

بابا غوری-نابینا-کور

چک و چانه زدن-چانه زدن-وراجی کردن-مذاکره ی فراوان کردن

پرت از مرحله-دور از اصل موضوع

دَنگال-جادار-بسیار فراخ

پابند شدن-دلبستگی پیدا کردن-به چیزی یا کسی گرفتار شدن
دستی به سر و صورت کشیدن-خود را مرتب کردن-آرایش کردن

 

دبه کردن-دبه در آوردن

چوب پنبه-چوبی سبک برای بستن سر بطری

آهوی خاور-آفتاب

با خرس توی جوال رفتن-با آدم ناجور همدم و همکار شدن
بی برو برگرد-بدون تردید-بی چون و چرا

دستگیر شدن-فهمیدن-متوجه شدن-بو بردن-عاید شدن-بازداشت شدن

پس انداز-پول کنار گذاشته شده-صرفه جویی

زنیکه-زنکه

بکوب بکوب-با شتاب-تند و تند

داوطلب-خواستار-نامزد

 

زیر ِ گوش-سخت نزدیک-دم دست

ریش و قیچی را دست کسی دادن-اختیار کاری را به دست کسی دادن

زیاده روی کردن-اسراف کردن-افراط کردن

آشنایی به روشنایی انداختن-پس از مدت‌ها تصادفی آشنایی را دیدن
دو دل-مردد-بی تصمیم
بند انگشت-فاصله ی نوک انگشت تا نخستین خط آن

خر داغ کردن-ناامید شدن-ناکام شدن

چشم کسی آلبالو گیلاس چیدن-نگاه کردن و ندیدن

آفتابه‌آب‌کن(پست ترین نوکر)

بشکن بشکن-وقت شادی و شادمانی-جشن و سرور

جوش جوانی-جوشی که بر صورت یا کمر جوان ها می زند-جوش غرور

چَه چَه-صدای بلبل
حرز جواد-دعایی منسوب به جواد امام محمد تقی
کار شگفت‌انگیز کردن

اکبیری-زشت-بی‌ریخت

خل بازی درآوردن-مثل دیوانه ها رفتار کردن

رنگ انداختن-رنگ دلخواه را پیدا کردن
ترتیب کسی را دادن-کسی را تنبیه کردن-به حساب کسی رسیدن
خرخاری-همدیگر را خاراندن

پاپاسی-مبلغ ناچیز-پشیز
خواب ماندن-دراز شدن خواب بر خلاف میل و به قراری نرسیدن
از گلیم خود پا را درازتر کردن(از حد (توانایی) خود تجاوز کردن)

دست از جان شستن-از جان گذشتن-پروای جان نکردن

دُم توی تاقچه گذاشتن-خود را گرفتن-لوس و ننر شدن

آب در جگر داشتن(توانایی مالی داشتن)

بادپا-تند رو-تیز تک

بانی خیر-نیکوکار-کسی که اثر خیر از خود بجا گذاشته است

دستمال سفره-پارچه ای که کنار سفره می نهند تا با آن دست و لب را از غذا پاک کنند

در پوست نگنجیدن از خوش حالی-از شادی سر از پا نشناختن-بسیار شاد بودن

در پسی ماندن-عقب ماندن-موفق نشدن

ختم قرآن کردن-یک بار قرآن را از اول تا آخر خواندن

 

از صرافت چیزی افتادن(از انجام کاری منصرف شدن)

دندانه دندانه-دارای برجستگی ها و بریدگی هایی در کناره

حلاجی کردن-بررسی کردن-به تفصیل توضبح دادن
چوب حرفی-چوب کوچکی که به دست کودکان می دادند تا روی سطر های کتاب بگذارد و آن ها را بخواند

پشم بودن-بی ارزش بودن-بی معنی بودن
آفتاب‌زردی-غروب آفتاب

خش خشه-نوعی اسباب بازی کودکان که به هنگام تکان خوردن صدای خش و خش از آن می آید

چین-یک بار درو-بک بار چیدن

دبنگ-احمق-کودن

 

 

ریغ افتادن-اسهال گرفتن-به تر و ور افتادن

جیم الف جا-آدم ریزه میزه

 

 

ته بساط-باقی مانده ی وسایل زندگی و کسب و کار

تیر مالی-لاغر-باریک-ضعیف-دختر بلند بالا

از زور پسی(از روی ناچاری، اجبارن)