مجموعه ای از اصطلاحات عامیانه و کوچه بازاری ایرانی قسمت 73

دان پاشیدن-دانه ریختن-به قصد گرفتار کردن کسی به او امتیازات دادن

حواله ی سر خرمن-وعده به آینده ی نامعلوم
بنده منزل-خانه ی من
رشته-موضوع و زمینه ی چیزی یا کاری: رشته تحصیلی-رشته ی افکار
حکیم باشی-پژشک تجربی و مدرسه نرفته

دهان کسی آستر داشتن-قدرت خوردن خوردنی های بسیار داغ و تند را داشتن

در دهان را چفت کردن-خاموش شدن-رازداری کردن

از سر وا کردن-کاری را سرسری انجام دادن

دستک دمبک-بهانه-دستاویز-پاپوش

اسباب‌کشی-نقل اثاثه از خانه‌ای به خانه‌ی دیگر

 

از دست کسی در رفتن-کاری را بی‌اختیار و ناخواسته انجام دادن
پست خوردن کسی-با کسی رو به رو شدن
داداشی-برادر در زبان کودکان

دیر کرد-تاخیر-تعویق

پرت گفتن-حرف بی معنی زدن

حشل-خطر

چار خیابان زدن موی سر-تراشیدن مو به شکل + که برای تنبیه دانش آموران انجام می گرفت
در جای خود خشک شدن-مات و مبهوت ماندن

تیپ هم-جور-هماهنگ-متناسب

انگشت زدن-انگشت در چیزی فرو بردن-امضاء کردن با اثر انگشت

خود را به موش مردگی زدن-خود را ناتوان

زاچی-روزهای استراحت پس از زایمان

جاشو-باربر

از بیخ عرب بودن-یکسره منکر شدن-به‌کلی زیر چیزی زدن
پا افتادن-اتفاق افتادن-پیش آمدن
خیت کردن-شرمنده کردن-کنفت کردن-بور کردن

 

چم کسی را به دست آوردن-رگ خواب کسی را دانستن-نقطه ی ضعف کسی را دانستن

دستمالی-دست مالیدن

رو دست زدن-فریب دادن-خام کردن

چلچل-خال خالی-ابلق
جا آمدن حال-بهبود یافتن-سرحال آمدن

تاپاله-سرگین خشگ شده ی گاو برای سوختن
تِلِک و تُلُک-کار مختصر و محقری داشتن

 

چاک کردن-نگا. چاک دادن

دل قرصی دادن-اطمینان خاطر دادن

رکاب دادن-راهی جایی شدن

به چوب بستن کسی-کسی را با چوب تنبیه کردن-فلک کردن

 

درز گرفتن-کوتاه کردن سخن-اصطلاح خیاطی برای کوتاه کردن اندازه ای در لباس
خرج دادن-مهمانی دادن در جشن های دینی یا ایام سوگواری

جا آمدن حال-بهبود یافتن-سرحال آمدن

پهلو فنگ-نگاه داشتن تفنگ به موازات و عمود بر زمین

پَتَه-کاغذ مقوایی-مهره ی فلزی به جای پول-ژتون

زبیل-آشغال-زباله

بد مست-کسی که هنگام مستی هرزه گویی کند و عربده بکشد

خواب و خوراک-خورد و خواب

جشن گرفتن-سور بر پا کردن

خوابیدن-خراب شدن-فرو ریختن

زُل-خیره

آتش‌پاره-شوخ و شنگ-فرز و چالاک-کرم شبتاب

بازی در آوردن-بهانه آوردن-دبه در آوردن
رقاص خانه-دشنام گونه ای برای برخی جاها-جاهای بی حساب و کتاب و شلوغ و پلوغ

دُم کسی را گرفتن-از کسی پی روی و تقلید کردن-کسی را رها نکردن
جیب کسی را زدن-محتوای جیب کسی را ربودن
دماغ گنده-ثروتمند-سرشناس

 

زیر شلواری-زیر جامه
 

خوش لباس-نگا. خوش پوش

جریحه دار کردن-زخمی کردن-رنجاندن-دل شکستن

چُش گفتن-جلوگیری کردن-مانع شدن

 

از چیزی (کسی) زده شدن(از چیزی (کسی) متنفر و بیزار شدن)
خوشاب-میوه ی پخته در آب و شکر-کمپوت

جببه گرفتن در مقابل کسی-با کسی مخالفت کردن-در برابر کسی مقاومت کردن

دله-ظرف حلبی

چاک و چیل-لب و لوچه-پک و پوز

پر بودن خیک کسی-سیر بودن

زیر زبان کشی-با زرنگی از کسی حرف بیرون کشیدن-زیر پا کشی

به محضِ-به مجرد ِ-همان وقت که

بو دادن-بوی بد دادن-مشکوک بودن

خانه شاگرد-پسربچه ی خدمت گزار در خانه

جیب کسی را زدن-محتوای جیب کسی را ربودن

از قلم افتادن(فراموش شدن، مورد بی‌مهری قرار گرفتن)

پا پتی-پا برهنه

تفنگ کشیدن روی کسی-با تفنگ به سوی کسی نشانه گرفتن

اختر شمردن(شب‌بیداری)

چین خوردن-چروک شدن

این سفر(این بار)

تر دست-ماهر-شعبده باز

پُرسه-مراسم دیدار با بازماندگان کسی که مرده باشد برای گرامیداشت او

ای والله گفتن(به برتری کسی بر خود اقرار کردن)
پس زدن-کنار زدن-دور کردن-نپذیرفتن-رد کردن

خاکه رو خاکه-پی در پی کاری را انجام دادن یا چیزی را خریدن

اُتُل(شکم، اتوموبیل)

زیختن آب پاک روی دست کسی-یکسره نومید کردن کسی

چپکی-از طرف چپ-خشم آلود

دم کسی لای تله گیر کردن-دچار سختی شدن-به بلا گرفتار شدن

چراغان کردن-جشن گرفتن

بغ کردن-چهره درهم کشیدن-ترشرو شدن

آدم استخوان‌دار-کسی که اراده و پشتکار دارد

راه به ده بردن-حاصلی داشتن-موفق شدن

ریق رحمت را سر کشیدن-ریغ رحمت را سر کشیدن

تو خالی-دروغین-غیر واقعی-بی عرضه-دارای ظاهر غلط اندار

خوش قلق-رام-خوش خوی

بُراق-خشمگین-عصبانی

بخیه به آبدوغ زدن-کار بی هوده کردن

خود را به آب و آتش زدن-به هر وسیله ای متوسل شدن-هر خطری را استقبال کردن

 

دل دار-دلیر-شجاع-معشوق

پچ پچ-نجوا-حرف زیر گوشی

دستی دستی-به دست خود-آگاهانه-عمدی
ژست دادن-تنظیم وضع و حالت و قیافه برای عکس گرفتن

پیشمرگ-فدایی-کسی که برای مرگ پیشقدم می شود

زیش ریش شدن دل-سخت ناراحت شدن-به گریه افتادن و از حال رفتن

پشت پا زدن به چیزی-چشم پوشی کردن از چیزی

دان-دانه-چینه

پابوسی-زیارت

 

ارباب حجت-اهل منطق

دنگ کسی گرفتن-هوس نابه جا کردن برای انجام کاری-تصمیم ناگهانی برای کاری گرفتن

دُهُل دریده-بی شرم-ناپارسا

از جنب و جوش افتادن(آرام گرفتن، شور و هیجان خود را از دست دادن)

بُراق-خشمگین-عصبانی

داریه نم کن-کسی که پوست داریه را نم می زند تا نیکو بنوازد-چاپلوس

چشم زخم زدن-چشم زدن-آسیب رساندن

رفوزه-رد شده در امتحان-مردود

زیر گوشی-بالش بسیار کوچک که هنگام خواب زیر گوش می نهند

انداختنی-جنس نامرغوب
خاک به دهنم-زبانم لال

پشت نویسی-نوشتن در پشت سند یا حواله برای انتقال آن به دیگری

آه نداشتن که با ناله سودا کردن-آه در بساط نداشتن

چرکمُرد-پر چرک و کثیف

تکه ی کسی بودن-مناسب کسی بودن

خدا داده-دیم کاری

چله داری کردن-مراسم عزای چهلم کسی را به پا داشتن

بند کردن به کسی-به پر و پای کسی پیچیدن-پیله کردن به کسی

اخت بودن-سازگار و هماهنگ بودن-مانوس بودن
دوا شور-شستن فرش با نوعی دوای جلا دهنده

خودخوری-حالت خودخور

دود چیزی تو چشم کسی رفتن-سودش به کسی و زیانش به دیگری زسیدن

 

خاکروبه-زباله-آشغال

حساب حاج هادی زغالی-حساب ساختگی

پیشمرگ-فدایی-کسی که برای مرگ پیشقدم می شود
ریختن مو-سخت وحشت کردن

خود را به آب و آتش زدن-به هر وسیله ای متوسل شدن-هر خطری را استقبال کردن

جشنواره-جشن فزهنگی-فستیوال

زنده باد-باقی و شاداب و فرخنده باد

پَهن آباد-پول بسیار ناچیز و کم ارزش

پشت چشم آمدن-ناز و افاده کردن- ابرو نازک کردن

 
استخوان‌دار(محکم، بااراده)

تکان دادن-ناگهان ترساندن-حرکت دادن

 
پوست خربزه زیر پای کسی انداختن-کسی را به دردسر انداختن

جُنگ-کتابی که نوشته های گوناگون از نویسندگان گوناگون در آن باشد

بی پیر-آدم بد و تربیت نشده-چیز سخت-کار دشوار
پا بر جا کردن-اثبات-مستحکم کردن

 

ریقش را در آوردن-بیرون آوردن مواد درون امعا و احشا

تو خشت افتادن-به دنیا آمدن

بال به بال کسی دادن-جانب کسی را گرفتن

دراز کش-افتاده-خوابیده

ژیلت-نیم تنه ی بدون آستین و جلو باز

 

از روی معده حرف زدن-بدون تعمق و بدون منظور چیزی گفتن

پهلوان پنبه-درشت اندام ولی بی زور-پهلولن دروغی
چله ی زمستان-سرمای سخت
دوا درمان-مداوا-معالجه

تیز کردن گوش-دقت کردن برای درست شنیدن سخنی مهم

بستن به ناف کسی-به کسی خوراندن-به کسی نسبت دادن

از زیر سنگ در آوردن-چیزی را هر چند نایاب و تهیه‌اش دشوار باشد به دست آوردن

ذوق زده-بسیار خوش حال

چار شاخ ماندن-بی حرکت ماندن به علت درد کمر یا از روی ترس یا تعجب

چشم زاغ-بی شرم

جن بو داده-نوعی دشنام است

جلف-سبک-کسی که حرکات سبک دارد

حاج بادام-گونه ای شیرینی از آرد و بادام و شکر

دستی دستی-به دست خود-آگاهانه-عمدی

بیخ خِر کسی را چسبیدن-کسی را مقصر شناختن

دست تنها-بی یار-تنها

پاشنه ی کفش ور کشیدن-آماده ی انجام کاری شدن

آشیخ روباه(آب‌زیرکاه، مکار)

ته دل کسی مالش رفتن-احساس ضعف یا ترس کردن-حالتی شبیه به گرسنگی داشتن

درزن-دوجین-دوازده تا از چیزی

پیش فنگ-جلوی رو قراردادن تفنگ به طور عمودی

دست روی دست گذاشتن-وقت گذراندن-به کاری دست نزدن

جان به عزراییل ندادن-بسیار بخیل بودن-دیر مردن-سخت جان بودن
خبرکش-سخن چین

 

آهنگ ریپ‌دار(آهنگی که یک ضرب آن کم باشد)

پُرکوب-حرکت سریع و پر صدا

دست بر قضا-از قضا-به طور غیر منتظره-ناگهان

چراغ-پولی که معرکه گیران درخواست می کنند

دَم کردن-ریختن آب جوش روی چای و مانند آن و حرارت دادن آن ها-گذاشتن برنج جوشانده بر روی آتش تا آب آن بخار شود

بر ِ آفتاب-رو به آفتاب-آفتاب رو
ریز ریز کردن-کاملن خرد و کوچک کردن

خجالت زده کردن-شرمنده کردن-خجالت دادن

 

 
ددر رفتن-بیرون رفتن
خوابگوشی-سیلی-کشیده

زانو-قطعه ی استوانه ای با زاویه های گوناگون برای تغییر مسیر لوله یا گرفتن انشعاب

چتوَل-یک چهارم
 

چرخیدن در روی یک پاشنه-تغییر نکردن وضعیت-گذشتن وضع به منوال سابق

جزغاله شدن-سخت سوختن-زغال شدن

 
بی خودی-بی دلیل-بی جهت
آب و تاب(تکلف، لفت و لعاب، تفصیل)
تاراغ و توروغ-آوایی که از برخورد دو چیز برخیزد

چنبره زدن-حلقه زدن

 
تازه عروس-دختری که تازه ازدواج کرده است

اهل هیچ فرقه‌ای نبودن-به کارها و چیزهایی که ناباب شمرده می‌شوند معتاد نبودن

جهیزیه-نگا. جهیز

بشکن زدن ی-برآوردن صدای انگشتان به هنگام شاد

جناغ-استخوان جلو سینه ی مرغ

پیر هافهافو-سخت پیر-پبری که دندان هایش ریخته است

در هم رفتن سگرمه-گره بر ابرو افتادن-اوقات تلخ شدن

داریه زنگی-دایره ای دارای سنج های کوچک که چون آن را بنوازند از آن ستج ها آواز بر می آید

اله و بله(چنین و چنان)
 

آش همان آش و کاسه همان کاسه(چیزی تغییر نکرده)

خِرخِره-حلق-حلقوم

پُک-هر بار کشیدن سیگار و چپق و از این نوع
آب را گل آلود کردن(برای سود خود کارها را به هم زدن)
چای صاف کن-وسیله ای نوردار برای صاف کردن چای به هنگام ریختن به استکان یا فنجان

زیادی حرف زدن-سخنان خارج از موضوع یا بیرون از صلاحیت گفتن-وراجی کردن
تریت- تلیت

دیوان کردن-انتقام گرفتن-قصاص گرفتن

دست به چیزی شدن-بی درنگ آن چیز را برداشتن-آماده ی استفاده از آن چیز شدن

چند منه ؟-به شوخی به کسی که دیر می آید و زود می رود می گویند: آمدی بگی چند منه ؟
پزا-زود پخت شونده

تُپ تُپ-صدای تپش قلب بر اثر ترس و هیجان
اجاق(دودمان)

 

جبهه ی جنگ-میدان جنگ

 
جور کردن-یکسان کردن-فراهم کردن

آبگوشتی-بی‌ارزش-پیش پا افتاده

پایان نامه-رساله ی پایان تحصیل

دل دادن و قلوه گرفتن-غرق گفت و گو و راز و نیاز بودن

زیر جلی-پنهانی-آهسته

خوش آمدگویی-به تازه وارد “خوش آمدی” گفتن-مجازن: تملق و چاپلوسی

دق مرگ-دق کش

داغ باطل زدن-از کار انداختن-از رونق و رواج انداختن

بی سر و ته-بی معنی-بی هوده-بی نظم

پایین تنه-از کمر به پایین-قسمت پایین لباس-کنایه از آلت تناسلی

 

تشر تو شور کردن-هرت و پورت کردن
حرف دو پهلو-نگا. حرف پهلودار

 

زیادی حرف زدن-سخنان خارج از موضوع یا بیرون از صلاحیت گفتن-وراجی کردن

آب کردن-جنس نامرغوب را فروختن
به حساب آوردن کسی-برای کسی اهمیت قائل شدن-دخالت دادن کسی
حلال بودی-نگا. حلال به زنده ای

خانه آباد-عبارتی برای تحسین است

رسیدن به عرصه-بزرگ شدن-به سن پختگی رسیدن

پا افتادن-اتفاق افتادن-پیش آمدن

ریز بینی-نکته سنجی-دقت

در آسمان جستن و در زمین یافتن-چیزی یا کسی مورد علاقه را غیر منتظره یافتن و دیدن

رای دیدن-در داوری بی طرف نبودن و ملاحظه ی یکی از طرفین را کردن

از بز حرام‌زاده‌تر-سخت‌گریز و حیله‌گر

دَم دار-هوای گرم و پر رطوبت

جگر-عزیز-عزیز دلم

ارزانی(بخشیدن، دادن)

 

باریک-دقیق-حساس

بازار مکاره-بازار موقت

زاغ گرفتن-مسخره کردن-شیشکی بستن

دانشگاه-محل آموزش دانش و فلسفه و هنر

اره دادن و تیشه گرفتن(جنگ و دعوا داشتن)

داغ کسی را تازه کردن-کسی را به یاد مصیبتش انداختن

تَق-صدای برخورد دو چیز به یکدیگر

خرحمال-کسی که فقط کارهای دشوار می کند

باب شدن-معمول و رایج شدن

برق از کسی پریدن-سخت ترسیدن-جا خوردن
چانه کردن-تقسیم کردن خمیر نان به گلوله های مساوی

دانش جو-دانش پژوه-آن که در دانشگاه درس می خواند

پنج تن آل عبا- پنج تن
به دست و پا افتادن-به تلاش و تقلای زیاد افتادن

رد زدن-رد پای کسی را گرفتن-نشان به جایی بردن

جور به جور-نگا. جوراجور

خاله خامباجی-نگا. خاله خاک انداز

دودی-اهل دود-سیگاری-تریاکی-معتاد به دخانیات

خانه خراب کن-بدبخت کننده-زیان رساننده

پیه آوردن-چاق شدن

به جوش آوردن خون کسی-کسی را به اوج عصبانیت رساندن
پرچانگی کردن-پر گویی کردن-وراجی کردن

 

چاک کردن-نگا. چاک دادن

اُس و فُس(اصل، مایه، چهارستون بدن)

ریشه دار-با سابقه-قابل اطمینان-محکم

آفتاب از مغرب درآمدن(روز قیامت، رویدادی شگرف پیش آمدن)
پا ندادن-امکانی پیش نیامدن

حرف گوش کردن-حرف شنوی داشتن

داریه نم کن-کسی که پوست داریه را نم می زند تا نیکو بنوازد-چاپلوس

پس افت-حقوق هنوز پرداخت نشده

ادرار کوچک-شاش

دانه ی درشت برچیدن-به دستمزد کم قانع نبودن

پا پیچ کسی شدن-با کسی در آویختن-به کسی سماجت کردن

الانه-همین حالا-هم اکنون

 

جنسی-آن چه که به سکس مربوط باشد

آسمان را سِیر کردن(سخت خوشنود بودن، لذت بسیار بردن)

توی هم رفتن سگرمه-گره بر ابرو زدن بر اثر خشم

ر ِِنگ گرفتن-ضرب گرفتن-آهنگ رقص نواختن

آتش‌پا-فرز و چالاک-بی قرار

چاله خر کُشی-یکی از گودهای تهران که پناهگاه مردم فقیر و بی نوا بود

 

 

افتادن بچه(سقط شدن جنین)

 

پِخ-صدایی برای ترسانیدن کسی

آبِ جو(ب)(مال دنیا، هرچیز فراوان و بی‌ارزش)

از آب روغن گرفتن-از هر اتفاقی بهره برداشتن

خدانگهداری کردن-خداحافظی کردن

بیخ پیداکردن کار-گره افتادن در کار-دشوار شدن کار

جهان پهلوان-بزرگ ترین پهلوان دنیا-پهلوان جهان

به توپ بستن-باران گلوله ی توپ بر جایی ریختن

اوت بودن-بی‌خبر بودن-از مرحله پرت بودن

خان خانم ها-محترم ترین خانم ها-بیش تر به دختر بچه گفته می شود
خبردار-اصطلاح نظامی برای آماده کردن سربازان برای انجام فرمان

 

جیز کردن-سوراندن به زبان کودکان

آواز کوچه‌باغی-آوازی که جاهل‌ها می‌ خوانند و یکی از گوشه‌های دستگاه شور است

تخمی-به درد نخور-بی مصرف

آب باریکه(درآمد اندک اما مرتب)

خاله خاک انداز-همنشین سر و زبان دار

خاطر کسی را خواستن-کسی را دوست داشتن

آیَم سایَم(گاه‌کاهی)
 

اسیر خاک-مرده-تن‌پرور

چیز فهم-عاقل و فهمیده

رشوه گیر-رشوه خوار

آتشِ بسته-طلا
تخسی-شیطنت-شرارت-ناقلایی

 

از کسی خوردن-توانایی مقابله با کسی را نداشتن

توان هماوردی با کسی را داشتن

چاله خر کُشی-یکی از گودهای تهران که پناهگاه مردم فقیر و بی نوا بود

پا گشا-نخستین دعوت خویشاوندان از عروس و داماد

ذات کسی خراب بودن-بد اصل و نسب بودن-اصالت نداشتن-بد جنس بودن
حق به جانب-دارای ظاهر مظلومانه و دروغین
چِل بسم الله-لوحه ی کوچکی که در آن آیات قرآن می نوشتند و برای دفع چشم زخم بر گردن کودک می آویختند

زیر نافی-هدیه ای که برای بریدن ناف نوزاد به قابله می دهند

حقه به کار زدن-نگا. حقه به کار بردن

خاصه-خان لقب آرایشگر شاهان قاجار

آشنا روشنا(دوست آشنا)

دخل-موجودی صندوق-صندوق مغازه-برداشت

چار میخ کشیدن-سخت اذیت و آزار کردن
خنگ-نادان-ابله-کودن

چراغانی کردن-جشن گرفتن

چس نفسی-پر حرفی-روده درازی

پرنده پر نزدن در جایی-جایی دور افتاده و خلوت بودن

به پای کسی زحمت کشیدن-برای کسی زحمت کشیدن

ریق رحمت را سر کشیدن-ریغ رحمت را سر کشیدن

پس کله ی کسی زدن-کسی را به کاری واداشتن
دود شدن و به هوا رفتن-گم و ناپدید شدن-آب شدن و به زمین فرو رفتن-محو و نابود شدن

بد گل-زشت-بد ترکیب

 

آتشخوار(ظالم، حرام‌خوار)
پوست کندن-سخت تنبیه کردن
خرج و دخل کردن-برابر شدن هزینه و درآمد
چار طاق-به طور کامل

آشغالی-سپور

چانه لغ-نگا. چانه شل

بی دست و پا-بی عرضه-پخمه

دَم پهن-نوعی انبر دست که نوک پهن دارد
زرشک-لفظی است مانند زکی که به هنگام باور نکردن و رد کردن حرف طرف گفته می شود

پای خود را کنار کشیدن-دخالت نکردن

خانه به دوشی-بی خانمانی-آوارگی

جل و پلاس-اثاثیه ی ناچیز و کم بها

تریاک مال-کسی که تریاک را برای فروش لوله می کند

بشور و بپوش-جامه ای که پس از شسته شدن نیازمند اتو شدن نیست

آب از آب تکان نخوردن(رخ ندادن جنجال و هیاهو، آرام ماندن اوضاع)
ارزیاب(کسی که بها و ارزش پولی چیزی را تعیین می‌کند)