کاملترین مجموعه فرهنگ لغات و اصطلاحات کوچه بازاری ایرانی قسمت 431

از بن دندان(از ته دل، با میل و رغبت)

زیختن آب پاک روی دست کسی-یکسره نومید کردن کسی

درش را گذاشتن-سکوت کردن-خاموش شدن

تو در تو- تو به تو

خاله شلخته-زن شلخته و بی احتیاط

تعارف شاه عبدالعظیمی-تعارف زبانی و غیرجدی
چشم و گوش باز-کسی که همه چیز را می فهمد-آگاه و با تجربه
راست شدن-رو به راه شدن
آفتاب به آفتاب-هر روز

حرف کشیدن از کسی-کسی را به سخن گفتن واداشتن
چوب لای چرخ گذاشتن-سنگ پیش پا انداختن-ایجاد مانع کردن

دستگیر شدن-فهمیدن-متوجه شدن-بو بردن-عاید شدن-بازداشت شدن

پس کسی برآمدن-حریف کسی بودن

چله ی تابستان-گرمای سخت

پاتوغ-محل گرد آمدن

دریافت-گرفتن-ادراک

جفت بودن-در جای خود قرار داشتن

ز ِق زدن-نق نق کردن بچه که مقدمه ی فریادهای و گریه های بعدی است

بازم تو-نسبت به دیگران تو بهتر بودی

دورادور-اطراف-پیرامون-گرداگرد

حرف مفت-سخن بی هوده و پوچ

تیر کردن-نشان کردن

بارک الله-آفرین خدا بر تو باد-آفرین

پا روی دم سگ گذاشتن-خشم شخص پستی را برانگیختن

پوست کنده-رک و بی پرده
جون جونی-نگا. جان جانی

آنکادر کردن(اصطلاحی در ارتش برای جمع‌کردن رختخواب)

دست از جان شستن-از جان گذشتن-پروای جان نکردن

 
بامبول سوار کردن- بامبول در آوردن

 

از چشم کسی برق پریدن-شدت ضربه‌ای را که به کسی وارد شده است نشان می‌دهد

خوش آب و هوا-معتدل-کنایه از جایی که در آن وسایل خوشی فراهم باشد

چفت-چسیده-تنگ-زنجیر در

در لفافه سخن گفتن-پوشیده و کنایه آمیز سخن گفتن

آدم شش‌درچهار(شخص کوچک اندام و ریزنقش)

چلوزیدن-خشک شدن-پلاسیدن
بی هوا-ناگهان-غفلتا-نا غافل-یک مرتبه

بچه پس انداختن-فرزند به دنیا آوردن

جیب کسی را خالی کردن-پول های کسی را ربودن
از راه نامشروع ) به پول و ثروت رسیدن
زیر آبکی-شنای زیر آب-پنهانی
این کلاه آن کلاه کردن(قرضی را با قرض دیگری پرداختن، از ریش برداشتن روی سبیل گذاشتن، کلاه تقی را سر نقی گذاشتن)
زر زر-صدای گوش خراش و یکنواخت-آواز گریه ی نامطبوع بچه
انگشت زدن-انگشت در چیزی فرو بردن-امضاء کردن با اثر انگشت
پهلو فنگ-نگاه داشتن تفنگ به موازات و عمود بر زمین
خربازار-شلوغ بازار-بی حساب و کتاب

دردسر-گرفتاری-سرگردانی

جَلدی-بی درنگ-به چالاکی

جاهل-جوان-نادان
جسته جسته-یواش یواش-کم کم-به تدریج

روده درازی کردن-پر حرفی کردن-وراجی کردن
بی شیله پیله-بدون حقه بازی-صاف و ساده

انسان بودن-شریف و درست بودن

بند بودن دست-گرفتار بودن-مشغول به کاری بودن و به کار دیگری نرسیدن

ده کوره-ده یا شهر کوچک عقب افتاده و بدون امکانات
دست کسی را توی پوست گردو گذاشتن-کسی را گرفتار مشکل و سختی کردن

پس دادن-خریده ای را به فروشنده باز گردانیدن-باز دادن چیزی که گرفته اند

آتش‌پاره-شوخ و شنگ-فرز و چالاک-کرم شبتاب

روی غلتک افتادن-جریان دلخواه و طبیعی را به دست آوردن-دور برداشتن و سرعت گرفتن

راه راه-دارای خطوط موازی
از یک قماش بودن(سر و ته یک کرباس بودن)

خشت مال-دروغ گو-لاف زن

آهوی شیرافکن(چشم محبوب)

بر انداز کردن-کسی یا چیزی را عمیقا
 

به هر تقدیر-در هر صورت-خلاصه

 

 

درگیری-گرفتاری-نزاع-جنگ

 

برادر خواندگی-ایجاد برادری با دیگری-دوستی بسیار نزدیک و صمیمی
خانه آبادان-عبارتی به عنوان سپاس

دست راستی-از جناح راست-موافق حکومت

بالا آمدن دل و روده-به حالت تهوع افتادن

خربان-صاحب خر-خرکچی

 
چپ رو-تند رو

حوصله داشتن-حال مساعد داشتن-تحمل داشتن

از بن گوش(کمال بندگی و خدمتکاری)
جامغولک بازی-حقه بازی-فریب کاری

ته جرعه-باقی مانده از نوشیدنی

 
جان به لب رسانیدن-صبر و طاقت کسی را تمام کردن

جوجه خوردن-مرفه بودن-در ناز و نعمت زیستن

بدلی-تقلبی-جنس بد

افندی پیزی(به‌ظاهر شجاع و در واقع ترسو، پهلوان پنبه)

 

پیش بردن-کاری را به انجام رسانیدن

پخمه-بی عرضه-خجالتی-ترسو
 

دست و دل باز-بخشنده-جوانمرد
چم-رگ خواب-عادت مخصوص هر کسی

بی همه چیز-آدم بد جنس-نادرست-کسی که صفت خوبی ندارد

دل را آب کردن-سخت آرزومند کردن-مشتاق کردن

خلاص-تمام شد-مُرد

تو زدن-حرف خود را پس گرفتن-از تصمیمی منصرف شدن

دستکاری-دست بردن در چیزی

 

از بی‌کاری مگس پراندن-بی‌کار و بدون سرگرمی ماندن

زمین گذاشتن چیزی-چیزی را ترک کردن

چله ی کوچک-بیست روز میان هفدهم بهمن و پنجم اسفند

زدن خود به آن راه-خود را به نادانی

جانب کسی را گرفتن-از کسی پشتیبانی کردن
خُردمُرد شدن-ریزه ریزه شدن
چار انگشتی-آدم بی دست و پا-چلفتی

پیچ خوردن-در خلاف جهت-حرکت کردن-پیچانده شدن استخوان

اشک خنک-گریه‌ی ساختگی
راسته بازار-بازار راست و مستقیم
تنوره زدن-چرخ زدن و گرد شدن

زدن برای کسی-پشت سر کسی بدگویی کردن-مورد بدبینی قرار دادن
خُرخُر-آواز نفس شخص خوابیده
اهل بیت(اهل خانه، خانواده)
از بز حرام‌زاده‌تر-سخت‌گریز و حیله‌گر
به هزار زحمت-با رنج بسیار-با سختی فراوان

دو لبه-دارای لب کلفت

بد معامله-آن که در معامله ناراستی کند

خرد و خمیر-نگا. خرد و خاکشیر-له و لورده

 
جامهر گذاشتن-مهری که به نشانه ی مشغول بودن در جایی بگذارند

زمینه سازی کردن-مقدمه چیدن برای انجام کاری

الواتی کردن(عیاشی و هرزگی کردن)

هرماری-ز خوردنی یا نوشیدنی تلخ-کار سخت و دشوار

 
اکبیری-زشت-بی‌ریخت

از چشم افتادن-مورد بی مهری قرار گرفتن-بی‌اعتبار شدن
 

حساب پس گرفتن-به روشن کردن حساب واداشتن

خط انداختن-خراش به جا گذاشتن

چیز فهم-عاقل و فهمیده
 

این و آن را دیدن-برای انجام کاری از همه کمک گرفتن

خُلق تنگ-عصبانی-خشمگین

رشته برشته-حرف های بی هوده و بی معنی

جُنگ-کتابی که نوشته های گوناگون از نویسندگان گوناگون در آن باشد

 

خال گوشتی-نقطه ی برجسته ای از گوشت بر پوست بدن

آیه آمدن-سوگند یاد کردن-به قرآن سوگند خوردن
توپ در کردن-توپ انداختن

 

رفتن به کسی-شبیه بودن به کسی

 

دزدی گرگی-دله دزدی

چشم را چهار کردن-دقت بسیار کردن-انتظار شدید بردن-تعجب زیاد کردن

بیا برو-رفت و آمد بسیار-معاشرت فراوان

اسباب‌کشی(نقل اثاثه از خانه‌ای به خانه‌ی دیگر)

آفتاب چریدن(بی‌کار بودن، چیزی برای خوردن نداشتن)

توالت کردن-آرایش کردن

دست خدا به همراه-در پناه خدا

به گوش خر یاسین خواندن-بی اعتنایی کردن به حرف و نصیحت- از این گوش گرفتن و از آن گوش در کردن

دور-بار-دفعه-نوبت

دل کسی را زدن-سیر شدن از چیزی-بی میل و رغبت شدن نسبت به چیزی یا کسی

 

چشم زهره-ترس

ترک بیلمز-آدم نادان

آدم سر به راه(شخص خوب و نجیب، کسی که مزاحم دیگران نیست)

پلاسیدن-پژمرده شدن-از دست رفتن تازگی و شادابی

دله-هرزه-چشم چران-پرخور

آب به ‌زیر کسی آمدن(سراسیمه شدن)
تقلا-دست و پا زدن-کوشش زیاد

باب-مرسوم-معمول

تو کَت کسی نرفتن-زیر بار نرفتن-نپذیرفتن

رج زدن-ردیف ایستادن-صف بستن-نوشتن مشق به ترتیب عمودی

رودربایستی-ملاحظه-مراعات-شرم و حیا

حرص خوردن-عصبانی شدن

چاچول باز-حقه باز-شیاد

دختر سعدی-دختری که بیش تر در بیرون از خانه و کم تر در خانه است

باد به آستین انداختن-فخر فروختن-خودخواهی کردن
اُتُل(شکم، اتوموبیل)

از خدا خواستن-در برابر پیشنهاد یا کاری قرار گرفتن که خود شخص در آرزویش بوده است

 

چَپَل-چَپَل کسی که خود را به چیزهای ناشایست آلوده کند-نکبتی

زحمت دادن به خود-خود را به زحمت انداختن

 

چیزی شدن-اهمیت و اعتباری پیدا کردن-به جایی رسیدن

دستی پز-نانوایی که در خانه نان می پزد

اوراق شدن-از هم پاشیدن-از کار افتادن

چشم روی هم گذاشتن-نادیده گرفتن-گذشت کردن
زیر چیزی زاییدن-از سنگینی کاری از پا درآمدن و کار را به پایان نرساندن
زرتی-بی مقدمه-ناگهان -بدون مطالعه و تعمق

خوش خور-کسی که همیشه غذای خوب بخورد

آستین از چشم برداشتن(آشکارا گریستن)
جفتک زدن-نگا. جفتک انداختن
 

آدم ثانی-حضرت نوح

 
جرینگ-صدای سکه های پول

 

زلف گذاشتن-موی خود را بلند کردن

جلا دادن-مفید بودن-شفا دادن-صیقل دادن

دست و پای خود را گم کردن-دست پاچه شدن

زیر پای کسی را جارو کردن-سبب اخراج کسی از کاری یا جایی شدن

خون کسی در نیامدن-بی نهایت خشمگین بودن
دانه ی درشت برچیدن-به دستمزد کم قانع نبودن

 

خدا را بنده نبودن-بی نهایت عصبانی بودن-کفران کردن

بی نور-بی عرضه-بی مصرف-کسی که به دوستان کمکی نکند

رج بستن-به ردیف کردن-دسته کردن

 

پفکی-سخت بی دوام و ضعیف
دست بلند کردن-بالا بردن دست به نشانه ی آمادگی پاسخ گویی-اعلام رای و نظر

اُتُل(شکم، اتوموبیل)

از رو رفتن-خجالت کشیدن-از میدان به‌در رفتن

چشته خور-کسی که پس از یک بار کمک گرفتن همیشه توقع کمک دارد

پست خوردن کسی-با کسی رو به رو شدن

 

 

چسی مالیات داره-به کسی می گویند که قمپز در می کند

پشتک-پرش از پشت

بی گدار به آب زدن-نسنجیده به کاری اقدام کردن-بی احتیاطی کردن

ریسمان را طناب کردن-یک کلاغ چهل کلاغ کردن-اغراق کردن

به مفت نیارزیدن-هیچ ارزشی نداشتن

تریج-آن جاکه آستر درونی جامه با رویه ی آن به هم می پیوندد

پیر پاتال-فرتوت-کهن سال

دوا شور کردن-شستن فرش با دوا

ته ریش-ریش اندک

از آب درآوردن-عمل آوردن-انجام دادن

دست کسی را پس زدن-دور کردن-نپذیرفتن-رد کردن کسی
از ترس مار توی دهان اژدها رفتن-از باران به ناودان پناه آوردن

خش خشه-نوعی اسباب بازی کودکان که به هنگام تکان خوردن صدای خش و خش از آن می آید

پی بردن-دریافتن-آگاه شدن
 

زرت و پرت-چرت و پرت

خروار-کنایه از مقدار زیاد

تو زرد از آب درآمدن-بی ارزشی یا فساد چیزی آشکار شدن

ذلیل شدن-خوار و زبون شدن-بیچاره شدن

حقه به کار بردن-کسی را فریب دادن

در تنور چوبی نان پختن-خیال خام در سر داشتن-کار ناشدنی انجام دادن
آب شیراز-شراب

روبند شدن-با رودربایستی ناگزیر به انجام کاری شدن

از دندۀ چپ پا شدن-سخت عبوس و کم‌حوصله بودن

به چشم-اطاعت می شود

آب را گل آلود کردن-برای سود خود کارها را به هم زدن

 

 

چاک و بست نداشتن دهان-دهان لغ بودن-رازدار نبودن

چاک زدن-نگا. چاک دادن

اهل کوفه(سست پیمان، بی‌وفا و غیرقابل اعتماد)

 

چشم نم نمی-کسی که چشمش آب پس نمی دهد

تگری-بسیار خنگ-یخچالی

 

حرف شنو-سر به را-مطیع

پشت پا-فنی از کشتی برای انداختن حریف

ارباب حجت-اهل منطق
پیزر در جوال گذاشتن-در فریبکاری مهارت داشتن

 

چَرچَر-اسباب عیش و عشرت

روغن حیوانی-روغنی که از جوشاندن و تصفیه ی کره به دست می آورند-روغن زرد

روانه کردن-فرستادن اعزام کردن-گسیل داشتن

 

روگیری-چهره پوشاندن از نامحرم-شرم و حیا

آلت دست کسی شدن-مورد سوء استفاده قرار گرفتن
تند نویسی-سریع نویسی

چراغ روشن کردن-ارزان کردن جنس
 

از کاسه درآمده(بیرون‌زده، ورقلمبیده)

تازه به چهل سالگی رسیدن (اول بلوغ و خوشی)

روکار-روی بنا-نمای عمارت-آن چه که در بیرون چیزی کار شده است
دست بر قضا-از قضا-به طور غیر منتظره-ناگهان

دکان و دستگاه به هم زدن-سر و سامان یافتن-قدرت و ثروت پیدا کردن

دست به یقه شدن-دست به گریبان شدن

اشک کوه-یاقوت-لعل
چوب دو سر گُهی-نگا. چوب دو سر طلا
 

برادر زن-برادرِ زن هر مرد
زبان را گاز گرفتن-از گفتن سخنی پشیمان شدن

آسمان با زمین دوختن-داشتن کمال مهارت در تیراندازی

پیچ گوشتی-وسیله ای که با آن پیچ را باز و بسته می کنند

توی کوک کسی یا چیزی رفتن-کسی یا چیزی را زیر نظر داشتن- توی نخ چیزی رفتن

به خاک سیاه نشاندن-بدبخت و ذلیل کردن

جلو بُر شدن-مورد حمله قرار گرفتن

اسم‌ورسم(نام و مقام، شهرت و اعتبار)

 

بی تفاوت-بی اعتنا

دنبال کسی فرستادن-کسی را احضار کردن
خُل و چل-مثل دیوانه ها-ساده لوح
بی کله-نترس-شجاع-بی خرد-تهی مغز

از مرحله پرت بودن-یکسره بی‌اطلاع بودن

چیلک دان-چینه دان

اگشت توی شیر زدن و مایه گرفتن برای کسی(برای کسی نقشه کشیدن، از کسی بد گفتن)
چرندیات-سخنان بی هوده و مزخرف
ریز ریز کردن-کاملن خرد و کوچک کردن

خبرنگاری-کار خبرنگار

دم خروس از آستین کسی پیدا بودن-آشکار بودن نشانه ی کار خلاف

خیرات کردن-چیزی را

رضا قورتکی-بی حساب و کتاب-بی اساس

 

تو دماغی-صدایی که بخشی از آن از بینی برآید
پیزی-مقعد-نیروی مقاومت و پشتکار

بال در آوردن-به سرعت رفتن-بسیار خوشحال شدن
خراشه-تراشه-خرده ی چوب

خلق الله-مردم

استغفرالله-خدا نکند-خدای نکرده-هرگز

پوشال-چیزهای سبک-میان تهی و بی ارزش

حرف روی حرف کسی آوزدن-برخلاف حرف کسی چیزی گفتن-با حرف کسی مخالفت کردن

 

دو قلو-دو بچه ی همزاد

دست به گریبان شدن-با هم به جدال پرداختن-گلاویز شدن
بازوبند-نواری که به نشانه ی معینی بر بازو می بندند
دوخته فروش-کسی که پارچه بخرد-از آن لباس بدوزد و برای فروش عرضه کند

پُخت کردن-پختن

خالچه و میخچه گذاشتن-شاخ و برگ دادن-شرح و تفصیل بیش از اندازه دادن

به گوزی بند بودن-سست و ناپایدار بودن

خبرنگاری-کار خبرنگار

چاله سیلابی-نگا. چاله خر کشی

دلسرد-ناامید-مایوس

خر آوردن-بدبخت شدن

 
جِر گرفتن کسی را-اوقات کسی تلخ شدن

 

حول و حوش-دور و بر-گوشه و کنار

پشت پا پزان-آیین و رسم پختن آش پشت پا. آش پشت پا

آهنگ ریپ‌دار-آهنگی که یک ضرب آن کم باشد

بیرون رفتن-به توالت رفتن
چشم چرانی-هرزه نگاهی-به رن و دختر مردم نگاه کردن

آب را گل آلود کردن-برای سود خود کارها را به هم زدن

چال کردن-گود کردن-دفن کردن-به خاک سپردن

دست چپی-از جناح چپ-مخالف حکومت

خود را خوردن-رنج بردن

 

 
آب در جگر داشتن-توانایی مالی داشتن
 

پته بستن-سد بستن در جوی های شیب دار

دشت کردن-فروختن اولین جنس-نخستین بار پول گرفتن

 

جناغ-استخوان جلو سینه ی مرغ

از چنگ دزد در آمدن و به دام رمال افتادن-از باران به ناودان پناه آوردن

دسته پل-الک دولک

توی دل کسی را خالی کردن-کسی را ترساندن-ناامید کردن

به دم و دود رسیدن-سر و سامان یافتن

انگشت زدن-انگشت در چیزی فرو بردن-امضاء کردن با اثر انگشت

پر در آوردن-بسیار خوشحال و سبکبال شدن

خط-راه-مسیر-مشی و مرام-مسلک-کنایه از نامه

خلیفه-مبصر مکتب خانه-ارشد کلاس

باد هوا خوردن-درماندگی و فقر کامل داشتن

بلا گردان کسی شدن-به جان خریدن بلای کسی

زر زدن-دری وری گفتن-گریه کردن

 

 

رقصاندن بز-هر دم بهانه گرفتن

خالی خالی-بدون چیز دیگری

برهوت-غیر مسکونی-خشک و بی انتها

حق و حساب دان-لوطی منش-پای بند به آداب و رسوم اجتماعی

برادر زن-برادرِ زن هر مرد

افقی برگشتن-شهید شدن و روی دست‌ها تشییع شدن

خون کسی را حلال کردن-کسی را کشتن

پشت دستی-ضربه ای به عنوان تنبیه به پشت دست بچه

پایین تنه-از کمر به پایین-قسمت پایین لباس-کنایه از آلت تناسلی