فهرست کامل فرهنگ لغت مردم کوچه بازار مردم ایران قسمت پنجم

افتادن به گردن کسی-به کسی تحمیل شدن

دست و بال کسی تنگ بودن-تنگدست بودن-فقیر بودن
دنبه تاو دادن برای کسی-به کسی بی اعتنایی کردن-فخر فروختن به کسی

پیزه شُل-آن که شکمش روان باشد-ضعیف-سست

ابزارفروشی-فروشگاه وسایل خاص و ابزار یدکی

به عمل آوردن-به اجرا در آوردن-برای استفاده آماده کردن

از بیخ عرب بودن-یکسره منکر شدن-به‌کلی زیر چیزی زدن

آروغ بی‌جا زدن-نابه‌جا سخن‌گفتن-نسنجیده کاری کردن

از دست کسی کشیدن-از کسی در زحمت و رنج بودن

پنبه شدن رشته-باطل و بی هوده شدن کار

ای داد بیداد(کلامی است که به‌هنگام حسرت و افسوس می‌گویند)

از بر بودن-مطلبی را در حافظه داشتن

آخِی(صوتی برای تاثر یا شادی)

زاله-کناره ی برآمده ی جوی-مرز کشتزار

راه کشیدن چشم-خیره شدن بی اراده به جایی بدون پلک زدن

انداختن توی هچل(دچار دردسر و ناراحتی کردن)
در دهان ها افتادن-شایع شدن-شهرت یافتن

 

پا اندازی-واسطه ی اعمال نامشروع شدن-جاکشی

اَل اَمان-زینهار-پناه بر خدا

 

انگشت بر چشم نهادن(پذیرفتن، مسلم دانستن)

خانه خرابی-بدبختی-زیان بسیار

با معرفت-لوطی و جوانمرد-دارای قوه ی تشخیص خوب از بد

پایانه-ترمینال-نقطه ای که یک داده وارد دستگاه می شود و یا از آن خارج می شود
آبی از کسی گرم نشدن(بهره‌ای از کسی نبردن)

دست به ریش گرفتن-ضمانت و تعهد دادن

آب شدن و به زمین فرو رفتن(دود شدن و به آسمان رفتن)

چرک نویس-نوشته ی نخستین که ممکن است بازبینی و ویرایش شود

با هم خواندن-تطبیق کردن-هماهنگ بودن

خط انداختن-خراش به جا گذاشتن

چانه شل-دهن لغ-کسی که حرف در دهانش بند نمی شود

دَم کشیدن-رسیدن و پختن چای-برنج و مانند آن ها

دوبل-دو برابر

حسرت به دل-آن که دیری است آرزوی چیزی را دارد

برگ برنده-ورقی که با آن بتوان بازی را برد-وسیله ی اثر بخش

دزد سر گردنه-کاسب نادرست و گران فروش

پشه کسی را لگد زدن-با دردی اندک بنای گله و زاری گذاشتن
ته کشیدن-تمام شدن-به آخر رسیدن

آقا بالاسر(امر و نهی کننده و مراقب)

اصحاب منقل(اهل گفت‌وگو و سخن)
دست روی دست گذاشتن-وقت گذراندن-به کاری دست نزدن

خودافتاده-عاجز-کسی که موجب بیچارگی خود باشد

بزمجه-سوسمار-درحالت دشنام به کودکان می گویند

خدا-بسیار زیاد-فراوان

دماغ را بالا کشیدن-اظهار نارضایتی کردن

 

تابوت خشکه-بسیار لاغر و ناتوان

 

اسب را گم کردن دنبال نعلش گشتن-اصل را از دست دادن و دنبال فرع گشتن

پول مول-پول

دست نماز-وضو

جهل کردن-در انکار چیزی پافشاری کردن

زخم و زیلی-خونین و مالین-پر زخم

زن-عاری از مردانگی-ناجوانمرد-ترسو

چماق-چوبدست-گرز
از سر دست-کار یا سخنی که فورا و بدون تامل بکنند یا بگویند

خُل و چل-مثل دیوانه ها-ساده لوح

خرید و فروش کردن-بازرگانی کردن-سوداگری کردن

این تو بمیری از آن تو بمیری‌ها نیست(از این گرفتاری به‌سادگی دفعات پیش رها نمی‌توان شد)

خرده خرجی-خرج های اندک

دمپایی-کفش راحتی خانه

در قوطی هیچ عطاری یافت نشدن-به کلی نایاب بودن

 

آقا بالاسر-امر و نهی کننده و مراقب

چهار خانه-شطرنجی-خشت خشتی
دسته هاون-استوانه ای فلزی یا چوبی برای کوبیدن چیزها در هاون
خر تو خر-پر هرج و مرج-بی نظم

از آب کره گرفتن(از آب روغن گرفتن)

به آخر خط رسیدن-به پایان کار

خرحمالی-بیگاری-کار پر زحمت و کم مزد

بز رو-راه باریک و پرپیچ و خم در کوه و جنگل

از کاسه درآمده-بیرون‌زده-ورقلمبیده

باربند-جای نهادن و بستن بار
امن و امان-بدون بیم و هراس
بد کاره-زن ولگرد و عصمت فروش

افسرده‌بیان-بی‌هوده و بی‌مزه‌گو
از دندۀ چپ پا شدن-سخت عبوس و کم‌حوصله بودن
داوطلب-خواستار-نامزد

خاله قزی-دختر خاله-خویشان و بستگان

آسمان را به زمین آوردن (دوختن)(کار شگفت‌انگیز کردن)

تیغه-هر چیزی که مانند تیغ باشد-دیوار نازک
آب‌کور(کسی که سودش به دیگران نمی رسد)
چارده معصوم-پیامبر اسلام و دخترش فاطمه و امام علی و یازده امام دیگر شیعیان
چار سری گفتن-متلک گفتن-کلفت بار کسی کردن-حرف مفت زدن

 

پَرپَر زدن-به سختی جان کندن-بی تابی بسیار کردن

پی جوری کردن-پی جویی کردن-دنبال نمودن

آبکش کردن(سوراخ سوراخ کردن)

جرواجر کردن-پاره پاره کردن

 

دست پیش-گدا

ابریشم-زن نوازنده-مطرب

خرج در رفته-خالص-ارزش پس از کسر مخارج لازم

ریش دادن و ریش گرفتن-ضمانت کردن-متعهد شدن

 

ادرار بزرگ(مدفوع)

رج کردن-رج بستن

خاطر جمع بودن-مطمئن بودن-یقین داشتن

خال زدن-پیدا شدن خال در جایی از بدن یا لکه در چیزی-خال کوبی کردن

جاپیچ-جاکش-دلال محبت
دود گرفته-بوی دود گرفته-دودآلود-دود زده

خشکه بی آب-نوعی فولاد که آهن و چدن را با آن می تراشند
زبان نفهم-کودن-بی شعور

پفکی-سخت بی دوام و ضعیف

جا انداختن-به سر جای خود آوردن

آشنایی به روشنایی انداختن(پس از مدت‌ها تصادفی آشنایی را دیدن)

بار خود را بستن-از منبعی استفاده کردن و توانگر شدن

خال مَخال-خال خال
حرف را خوردن-ناگهان سخن را بریدن و خاموش شدن

پر بدک-خیلی بد

بریدن پای کسی-دوباره به جایی نرفتن-دوباره کسی را راه ندادن

راستی؟-واقعن؟ آیا درست است؟

پایان نامه-رساله ی پایان تحصیل

به هم بافتن-سر هم کردن-از خود درآوردن

اهل هیچ فرقه‌ای نبودن-به کارها و چیزهایی که ناباب شمرده می‌شوند معتاد نبودن

بستن به ناف کسی-به کسی خوراندن-به کسی نسبت دادن

دیزی دِهناری-آدم بی ظرفیت و کم طاقت

جیغ زدن-فریاد کشیدن-داد زدن

خرفت-نادان-ابله-کند ذهن
تخم چشم-مردمک چشم

آب مروارید(تار شدن عدسی چشم)

چَخ چَخ-عیش و عشرت

ابرو فراخی-خوشدلی-گشاده‌رویی

چار راه-محل تقاطع دو راه

پا به راه-سر به راه-آدم اهل و درست و حسابی

ریسه شدن-پشت سر هم قرار گرفتن-به دنبال هم به جایی رفتن

درز گرفته-کوتاه کرده

از خدا بی‌خبر-ظالم-نابه‌کار

دست گرفتن برای کسی-خطای کسی را مرتب به رخ او کشیدن
به کله ی کسی زدن-دیوانه شدن

برخورد کردن به تریج قبای کسی-گران آمدن-بی دلیل ناراحت شدن-به کسی توهین شدن

زیر لبی-زیر زبانی

آجیل دادن-رشوه دادن-حق و حساب دادن

راه افتادن-آغاز راه رفتن کودک-آغاز به کار کردن-روشن شدن دستگاه-رونق یافتن کسب و کار
ریش و گیس بافتن-با هم مشورت کردن-عقل ها را روی هم ریختن

خاکشیر نبات به حلق کسی کزدن-لطف و محبت بیش از اندازه به کسی کردن
بازی در آوردن-بهانه آوردن-دبه در آوردن
در هم بودن-پریشان بودن-پکر بودن-نگران بودن

حرام خور-کسی که پای بند به حلال و حرام شرعی نیست-کم فروش-ربا خوار
جزاندن-آزار و اذیت کردن

آکله فرنگی-سیفلیس

حرف شنوی-سر به راهی-تبعیت-نصیحت پذیری

خاله سوسکه-دختران خردسالی که ادای زنان بزرگسال را درمی آورند

 
دست کردن-دست فرو بردن

اسباب‌چینی-دسیسه‌چینی-توطئه‌چینی
دق کُش کردن-سبب مردن کسی از غم و اندوه شدن

بی پرده-رک و صریح-آشکار

تنگ گذاشتن-زیر فشار قرار دادن

از هفت دولت آزاد بودن-شاد و آزاد بدون نگرانی از قضاوت دیگران زندگی کردن

جاخالی کردن-خود را کنار کشیدن

 

به جا آوردن-شناختن

به دل گرفتن-رنجیده خاطر شدن

اتوکشیده-با سر و وضعی شسته‌ورفته و مرتب

اُق گرفتن-حالت تهوع پیدا کردن
باریک-دقیق-حساس
چاله-گودال کوچک-دردسر-اشکال
روگیری-چهره پوشاندن از نامحرم-شرم و حیا

به خشت افتادن-متولد شدن-به دنیا آمدن

ازدست‌رفته(عاشق)

پا به زا-حیوان یا انسانی که هنگام زایمانش نزدیک است
ته گرفتن-سوختن غذا
پیش کردن گربه-راندن گربه
خرده کاری-کار جزیی

آخرین تیر ترکش(آخرین تدبیر)

پوشک-کهنه ی بچه

پرداختی-مبلغ داده شده

خوش پنجه-آن که آلات موسیقی را نیکو می نوازد

زیر خاکی-آن چه که از زیر حاک بیرون آید

خوردن کسی با نگاه-نگا. با نگاه کسی را خوردن

 

پشه زدن-نیش زدن پشه

اوراق-قراضه-اسقاط-ازکارافتاده
بلند شدن زیر سر کسی-با کسی سر و سری داشتن-تحریک شدن

خاکشیر نبات-دوستی و رابطه ی نزدیک-سوابق آشنایی

پِر پِری-سخت نازک و باریک و تنگ

از دور دستی برآتش داشتن(آشنایی سطحی و ناکافی با چیزی داشتن)

تحت الشعاع بودن-زیر نفوذ و تاثیر دیگری بودن

پولکی-آن که پول را دوست دارد-آن که رشوه می گیرد-آن چه که با گرفتن پول انجام گیرد

 

در دست-آماده-حاضر

ازخداخواسته(آرزومند، مشتاق)

زال-کسی که موهای سر و ابرو و مژه های سفید دارد
بالا دست-صدر مجلس-حریف چیره

چارده معصوم-پیامبر اسلام و دخترش فاطمه و امام علی و یازده امام دیگر شیعیان

 
پاشویه کردن-شستن پای بیمار با آب گرم نمکدار برای پایین آورد تب

دُم سیاه-نوع مرغوب برنج گیلان-کبوتری که دم سیاه دارد

پا پتی-پا برهنه
بی مناسبت-نابجا-نامربوط
زیر زمین-اتاق یا بخشی از ساختمان که در پایین تر از سطح زمین قرار دارد

پروار-فربه-چاق

 

دو به هم زنی-دو به هم اندازی

چوب زدن-با چوب تنبیه کردن

انداختنی-جنس نامرغوب

پَرِ قیچی-پادو-کارگزار-طرفدار پر و پا قرص
 

از آب درآوردن-عمل آوردن-انجام دادن

بگو بخند-خوش مشرب-بذله گو
 

بغض کسی ترکیدن-از حالت گرفتگی و تاثر به گریه افتادن

خیابان گرد-بی کاره-ولگرد
دیزی دِهناری-آدم بی ظرفیت و کم طاقت
چشم کار کردن-دیدن

 

 

این دو کله‌دار-خورشید و ماه

دو دل-مردد-بی تصمیم
جفت جنین-جفت نوزاد که پرده و غشای دور جنین است
پوزخند-تبسمی از روی تحقیر و استهزاء

بد هوا-کسی که به خیال های بلند تر از حد و حق خود افتاده باشد
تنوره-دودکش-آتشخانه ی سماور و مانند آن

خر کسی از پل گذشتن-گره کار باز شدن-از گرفتاری خلاص شدن

چِک کشیدن-حواله کردن با بانک به وسیله ی چک

پاتال-سالخورده-پیر
تازگی-طراوت-خرمی-اخیرن

 

حرف مفت-سخن بی هوده و پوچ

چاسان فاسان-آرایش-بزک

آمد-فرخندگی-خوش‌قدمی

اهل حال(دوستدار تفریح و خوش‌گذرانی)

بر ملا شدن-آشکار گشتن
استخوان جلوی سگ انداختن(با بخششی ناچیز دهان کسی را بستن)

ریش شدن-ریش ریش شدن

خون جگر خوردن-رنج بسیار کشیدن-غم فراوان خوردن

آهوی شیرافکن-چشم محبوب

داغ کسی را به دل کسی نهادن-غزیز کسی را کشتن

پیش خور-از پیش گرفتن حقوق مقرری

اخت بودن-سازگار و هماهنگ بودن-مانوس بودن

خود را به کوچه ی علی چپ زدن-خود را بی اطلاع نشان دادن

زهرمار کردن غذا-مانع از خوردن با لذت شدن

در رو-راه خروجی-مخرج-بیرون شد
آستین تر داشتن-بسیار گریه کردن

دربست-یک جا-به طور کامل-به طور کلی

زردمبو-آدم ضعیف و کم خون-دارای رنگ و روی زرد

آدم استخوان‌دار-کسی که اراده و پشتکار دارد

جاصابونی-ظرفی که صابون را در آن می گذارند

چرت کسی پاره شدن-ناگهان از خواب پریدن

دستبوس-زیارت-دیدار-شزفیابی

آبستن فرزندکش(دنیا، روزگار)

از سر دست(کار یا سخنی که فورا و بدون تامل بکنند یا بگویند)

دست به عصا راه رفتن-با احتیاط رفتار کردن-بسیار محتاط بودن

حساب بالا آوردن-بدهکار شدن

ترک هوا شکستن-کاهش یافتن شدت سرما

بوی قرمه سبزی دادن سر-با زدن حرف های خطرناک موجب خطر جانی یا دردسر خود شدن

پیه دل باز کردن-تحمل کردن

پس بودن هوا-خراب بودن اوضاع-نامناسب بودن وضعیت

به حول و ولا افتادن-دستپاچه و مضطرب شدن-به تلاش و تقلا افتادن

پس افت-حقوق هنوز پرداخت نشده

از حد (توانایی) خود تجاوز کردن

پر به پر کسی دادن- بال به بال کسی دادن

پیش بینی کردن کار یا شخصی

انداختنی-جنس نامرغوب

دَم ِ قیچی-بریده ها و ریزه های پارچه

جای شکرش باقی است-باید سپاس داشت که از این بد تر نشده است

تیر در کردن-تیراندازی کردن

جوکی-مرتاض هندی-آدم لاغر و مردنی-آدم معتاد و مریض
از سر کسی زیاد بودن(بیش از حد توانایی و ظرفیت کسی بودن)

پر نفس-پر چانه-پر حرف-کسی که در دویدن نفسش دیر تنگ شود

اوت بودن-بی‌خبر بودن-از مرحله پرت بودن

دم به ساعت-هر ساعت-هر لحظه

حساب-هزینه-مخارج-میزان طلب
بلایی به روز کسی آوردن-به کسی آزار سخت رساندن

تاب-کجی چشم- طاقت و تحمل

درگذشت-مرگ

ترکمون زدن یا کردن-دست به آب رساندن-ناشیانه کاری را انجام دادن-زاییدن

خوش باور-آن که هر گفته ای را راست می پندارد

 

از کسی خوردن-توانایی مقابله با کسی را نداشتن

تق سرما شکستن- تک سرما شکستن
دست-بار-دفعه-مرتبه-واحد وسایل گوناگون

چاچول بازی-حقه بازی-هوچی گری-لاف زنی

به حق چیزهای ندیده و نشنیده-پس از شنیدن حرفی یا دیدن چیزی تعجب آور می گویند

 

توی باغ نبودن-کاملن از موضوع پرت و از آن بی خبر بودن

پاکار-امر بر-پادو-مباشر

ریزه خوانی کردن-غرغر کردن-نق زدن-ایراد گرفتن
آشنایی دادن(خود را معرفی کردن)

خفه خون-خفقان

زیر تشکی-رشوه

بد بیاری-بد شانسی-ناسازگاری بخت-چپلی

خود را خراب کردن-خود را کثیف کردن

آبی از کسی گرم نشدن(بهره‌ای از کسی نبردن)

در قال را گذاشتن-به سکوت برگزار کردن-مسکوت گذاشتن

دستی به سر و صورت کشیدن-خود را مرتب کردن-آرایش کردن

آفت-زن عشوه‌گر و فتنه‌انگیز
زد و بندچی-توطئه گر-ساخت و پاخت کننده

 

تو دلی-بره ای که هنوز زاده نشده و آن را از شکم مادرش درآورند

خاله بی بی-نوعی آش

خیز گرفتن-آماده ی حمله شدن-در نظر گرفتن مسافتی برای اطمینان از رسیدن به مقصد

زار-کوتاه شده ی زایر

اوراق شدن-از هم پاشیدن-از کار افتادن

زنبورک-نوعی تفنگ کوتاه یا توپی کوچک که بر جهاز شتر می گذاشتند

این به آن در-چیزی که عوض دارد گله ندارد-در مقام انجام عمل متقابل می‌گویند

آب بردار-دوپهلو-کنایه‌آمیز

راه و چاه را شناختن-دشواری های کار و زندگی را شناختن

این پهلو آن پهلو شدن(این دنده آن دنده شدن، غلتیدن از پهلویی به پهلوی دیگر)

خاکه زغال-ریزه ی زغال

زهرحند-خنده ی تلخ و از روی خشم
حضرت عباسی-راست و درست
پیداش شدن- آفتابی شدن-ظاهر شدن
دُهُل دریده-بی شرم-ناپارسا

از خوشحالی در پوست نگنجیدن-از شادی سر از پا نشناختن

حاضر و آماده-آماده

از کیسه شدن(هدر شدن، ضرر کردن)

پای چیزی ایستادن-از چیزی دفاع کردن

درگذشتن-صرف نظر کردن-مردن

حلال به زنده ای-در پاسخ به حلالم کن می گویند-یعنی حلال می کنم و امیدوارم زنده باشی

زیر آرنجی-بالشی که هنگام دراز کشیدن زیر دست و آرنج می گذارند

بلا ،-آدم حیله گر-زرنگ-آسیب-زیان آزار

دون پاشیدن-دانه دادن به پرندگان-در باغ سبز نشان دادن-وعده دادن

تعریف کردن-به نیکی یاد کردن-ذکر خیر کردن

پیش کسوت-کسی که سابقه اش بیش تر از دیگران است

انداختن پشت گوش-سهل‌انگاری کردن-دیر انجام دادن-کوتاهی کردن
دَلِگی-هیزی-چشم چرانی

بته مرده-بی اصل و نسب-بی کس و کار

آمد داشتن(فرخنده و میمون بودن)

ژرسه-نوعی پارچه ی نازک-نیم تنه ی بافته از نخ

 

دخالت کردن-در آمدن در کاری

ای داد بیداد(کلامی است که به‌هنگام حسرت و افسوس می‌گویند)

پَک و پهلو-سینه و چپ و راست آن

 

پیش بودن-جلو بودن-برتری داشتن
تمرگیدن-با تحقیر و خشونت نشستن
آهوی شیرافکن(چشم محبوب)
رقصاندن بز-هر دم بهانه گرفتن

پوست خربزه زیر پای کسی انداختن-کسی را به دردسر انداختن

آن چنانی(چنانکه خود می‌دانی، بسیار گران‌بها، بسیار عجیب)

جفت جنین-جفت نوزاد که پرده و غشای دور جنین است

 

خواب و بیداری-در حالت بین بیداری و خواب
بند بودن روی پای خود-به خود متکی بودن

دوندگی-سعی و کوشش

دود از کله ی کسی برخاستن-سخت شگفت زده شدن-حیرت بسیار کردن

درگیری-گرفتاری-نزاع-جنگ

تردستی-مهارت-شعبده بازی

داریه نم کن-کسی که پوست داریه را نم می زند تا نیکو بنوازد-چاپلوس

جوجه خروس-جوان تازه به دوران رسیده

با کسی سرشاخ شدن-با کسی در آفتادن

 

پاچه ورمالیده-بی شرم و پر رو-حقه باز

این تو بمیری از آن تو بمیری‌ها نیست(از این گرفتاری به‌سادگی دفعات پیش رها نمی‌توان شد)
پادرمیانی کردن-میانجی گری کردن

آب و خاک-میهن-دیار

تلنگر-سر انگشت که به چیزی بزنند

آستین بر چشم گذاشتن-پنهان گریستن

دل کسی آب شدن-به اوج تمنا رسیدن-بسیار مشتاق شدن-بی تاب شدن
تیپ یکدیگر زدن-با هم دعوا کردن

افسارگسیخته(سرکش)

ختم گذاشتن-مجلس ترحیم گذاشتن

الدرم بلدرم کردن-بد و بیراه گفتن-ناسزا گفتن

چله داری کردن-مراسم عزای چهلم کسی را به پا داشتن

آلا گارسون(اصلاح موی سر زن به سبک موی پسران)

بازداشتگاه-زندان موقت

از سر باز کردن(دور کردن، رفع مزاحمت کردن)
زبان بسته-برای تحقیر به آدم های بی عرضه یا کم آزار گفته می شود
ددر برو-نانجیب-زن بدکاره

بغل گرفتن-در آغوش گرفتن

پار-فرسوده و اوراق-مجروح

چرت کسی را پاره کردن-ناگهان کسی را از خواب بیدار کردن

پشت بندی کردن-به انتظار غذا چیز مختصری خوردن